(Мулоқотҳои сатҳи олии Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Чин: таҳкими нуфузи байналмилалӣ ва диверсификатсияи сиёсати хориҷии Тоҷикистон)
Сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ба Ҷумҳурии Мардумии Чин (31 август – 1 сентябри соли 2025), иштироки ӯ дар ҷаласаи сарони давлатҳои аъзои Созмони ҳамкории Шанхай (СҲШ) ва гузаронидани як қатор мулоқотҳои муҳим бо сарони кишварҳои дӯст рӯйдоди муҳим дар низоми сиёсати хориҷии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад. Чин барои Тоҷикистон яке аз шарикони калидии стратегӣ аст, ки на танҳо дар бахшҳои иқтисодиву сармоягузорӣ, балки дар платформаҳои амниятӣ ва сиёсӣ низ нақши калидӣ мебозад.
СҲШ, ки дар соли 2001 таъсис ёфтааст, имрӯз ба яке аз созмонҳои сернуфузи ҳамгироии минтақаи Авруосиё табдил ёфта, масъалаҳои амният, иқтисод ва робитаҳои фарҳангиро фаро мегирад. Барои Тоҷикистон, иштироки фаъол дар СҲШ имкони пешбурди манфиатҳои миллӣ, ҳифзи амнияти минтақа ва густариши робитаҳои стратегӣ бо Чин ва дигар кишварҳо мебошад.
Аз ин рӯ, сафари кунунӣ на танҳо як мулоқоти дипломатӣ, балки он марҳалаи калидӣ дар равобити Тоҷикистон бо Чин ва дар муаррифии мавқеи кишвар дар арсаи байналмилалӣ арзёбӣ мегардад.
Дар ҷараёни сафар Президенти Тоҷикистон бо роҳбарияти олии Чин, аз ҷумла Раиси ҷумҳур Си Ҷинпин, вохӯрии расмӣ анҷом доданд. Мавзӯи асосии мулоқотҳо таҳкими шарикии ҳамаҷонибаи стратегӣ ва густариши ҳамкориҳо дар соҳаҳои сиёсат, амният, иқтисод ва фарҳанг буд. Бо дарназардошти сатҳи кунунии робитаҳо, ки аз соли 2013 бо мақоми “шарикии стратегӣ” ва аз соли 2017 бо мақоми “шарикии ҳамаҷонибаи стратегӣ” муаррифӣ шудаанд, мулоқотҳои соли 2025 қадами нав дар эътимодсозӣ ва ҳамгироии ду кишвар маҳсуб меёбанд.
Ҳамчунин, Сарвари давлати мо бо роҳбарони Русия, Эрон, Ҳиндустон, Покистон ва дигар кишварҳои узви СҲШ мулоқот анҷом доданд. Ин вохӯриҳо имкон доданд, ки Тоҷикистон на танҳо робитаҳои дуҷонибаро таҳким бахшад, балки мавқеи худро ҳамчун ҷонибдори сиёсати “дарҳои кушода” ва муколамаи бисёрҷониба муаррифӣ намояд.
Тавре таҷрибаи дипломатии Тоҷикистон нишон медиҳад, сиёсати хориҷии кишвар бар пояи сулҳҷӯӣ ва мутавозинӣ сохта шудааст. Ин равиш имкон медиҳад, ки Душанбе бо ҳамаи қудратҳои ҷаҳонӣ, аз Русия ва Чин то ШМА ва аъзои Иттиҳоди Аврупо, ҳамкорӣ дошта бошад ва ҳамзамон нақши худро ҳамчун шарики боэътимод дар минтақаи Осиёи Марказӣ тақвият диҳад.
Афғонистон, ки дар ҳамсоягии бевоситаи Тоҷикистон қарор дорад, яке аз масъалаҳои марказии баррасии ҷаласаи СҲШ буд. Президенти Тоҷикистон дар суханронии худ зарурати “тақвияти ҳамкории дастаҷамъӣ барои муқобила бо таҳдидҳои экстремизм, терроризм ва қочоқи маводи мухаддир”-ро таъкид намуданд.
Аз дидгоҳи геополитикӣ, Тоҷикистон бо мавқеи худ дар дили Осиёи Марказӣ ва бо сарҳади тӯлонӣ бо Афғонистон аҳамияти хоса барои қудратҳои бузург пайдо кардааст. Барои Чин, Тоҷикистон шарики муҳим дар таъмини амнияти ғарби кишвар (Синзян) мебошад; барои Русия, Душанбе як пайванди амниятӣ дар доираи СААД аст; ва барои кишварҳои ғарбӣ, Тоҷикистон ҳамчун шарики боэътимод дар мубориза бо терроризм арзёбӣ мегардад.
Самти иқтисодӣ яке аз меҳварҳои асосии сафари давлатии Тоҷикистон ба Чин буд. Дар мулоқотҳо бо роҳбарияти Чин ва намояндагони доираҳои иқтисодӣ масъалаҳои сармоягузорӣ ба тарҳҳои бузурги инфрасохторӣ ва энергетикӣ баррасӣ шуданд.
Яке аз самтҳои дигари муҳим – энергетикаи “сабз” ва рушди устувор мебошад. Чин омодагии худро барои ҷалби сармоя ба лоиҳаҳои гидроэнергетикӣ, аз ҷумла нерӯгоҳи Роғун ва дигар нерӯгоҳҳои миёнаҳаҷм, баён намуд. Барои Тоҷикистон, ки дорои захираҳои азими обӣ аст, ин ҳамкориҳо имкони табдил шудан ба содиркунандаи асосии барқи “сабз” дар минтақа мебошанд.
Дар бахши нақлиёт, Тоҷикистон ба таври фаъол дар лоиҳаҳои ташаббуси байналмилалии Чин “Камарбанд ва роҳ” ширкат меварзад. Бунёди роҳҳои транзитӣ, роҳҳои оҳан ва долонҳои нави нақлиётӣ имкон медиҳанд, ки кишвар ба як пайванди транзитии тиҷоратӣ миёни Чин, Осиёи Марказӣ, Русия ва бозорҳои Ғарб табдил ёбад.
Ҳамчунин, масъалаҳои рушди кишоварзӣ, коркарди маҳсулоти саноатӣ ва воридшавии технологияҳои рақамӣ баррасӣ шуданд. Аз нигоҳи дипломатияи иқтисодӣ, Чин барои Тоҷикистон на танҳо як сармоягузори шарики стратегиест, ки метавонад ба диверсификатсияи иқтисоди миллӣ кумак кунад.
Дар давоми ин сафари давлатӣ ба Чин (31 август – 1 сентябри 2025), Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 8 мулоқоту вохӯриҳо анҷом додаанд, аз он ҷумла:
Мулоқот бо Президенти Федератсияи Русия Владимир Путин
(1 сентябри 2025)
Пешвои муаззами миллат бо Президенти Русия Владимир Путин мулоқоти ҷудогона анҷом доданд. Ин вохӯрӣ яке аз муҳимтарин қисматҳои сафари корӣ ба Чин буд, зеро ҳамкорӣ бо Русия ҳамчун шарики асосии стратегии Тоҷикистон аҳамияти вижа дорад. Дар доираи ин вохӯрӣ якчанд масъалаҳо мавриди баррасӣ қарор гирифтанд:
Амният ва ҳамкорӣ ҳарбӣ. Баррасии ҳамоҳангсозии иқдомҳо дар доираи СААД ва мубориза бо таҳдидҳои экстремизму терроризм.
Иқтисод ва тиҷорат. Таъкид ба густариши робитаҳои иқтисодӣ, махсусан дар соҳаи энергетика ва нақлиёт.
Мулоқот бо Си Ҷинпин яке аз нуқтаҳои асосии сафар буд, ки он ба таҳкими шарикии ҳамаҷонибаи стратегӣ миёни Тоҷикистону Чин бахшида шуда, ҳам масъалаҳои дуҷониба ва ҳам бисёрҷонибаро фаро гирифт. Тарафаҳо масоили мубрами зеринро баррасӣ карданд.
Геополитика ва амният
Ҷонибҳо мавқеи ҳамсонро дар масъалаҳои амниятӣ, аз ҷумла мубориза бо таҳдидҳои муосир ва таъмини суботи Афғонистон, таъкид намуданд.
Тоҷикистон бо дастгирии Чин сиёсати амниятии худро дар сатҳи минтақавӣ таҳким мебахшад.
Сиёсати байналмилалӣ
Сарвари кишвари мо дастгирии Тоҷикистонро аз ташаббуси нави “Идораи глобалӣ”-и Раиси Ҷумҳурии Мардумии Чин изҳор намуд, ки онро бо ҳадафҳои худ дар соҳаи сулҳ, амният ва волоияти қонун мувофиқ донист.
Ин мулоқот аҳамияти калидӣ дошт, зеро Чин яке аз шарикони асосии Тоҷикистон мебошад. Таҳкими робитаҳо бо Пекин ба рушди иқтисодӣ ва суботи минтақавӣ мусоидат мекунад. Дар рафти ин мулоқот бори дигар мавқеи Чин ҳамчун шарики ҳамаҷонибаи стратегӣ барои Тоҷикистон боз тасдиқ гардид. Барои Душанбе ин равобит на танҳо сармоягузорӣ ва рушди иқтисодӣ, балки ҳамчунин кафолати амниятӣ ва ҷойгоҳи устувор дар геополитикаи Осиёро таъмин менамояд. Тоҷикистон тавонист муносибатҳои стратегиро бо Пекин таҳким бахшад ва заминаҳои нави ҳамкорӣ дар соҳаҳои амният, иқтисод, технология ва фарҳанг эҷод кунад.
Хулоса
Сафари давлатии Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Чин (31 август – 2 сентябри 2025) бо якчанд мулоқоти муҳим ва иштирок дар чорабиниҳои муҳими байналмилалӣ анҷом ёфт. Ҳар як мулоқот самти махсус дошт:
бо Ҳиндустон, Русия, Эрон ва Покистон – таҳкими робитаҳои сиёсӣ, амниятӣ ва иқтисодӣ;
бо роҳбарияти Чин – баланд бардоштани сатҳи шарикии стратегӣ;
бо Бонки Осиёии Сармоягузориҳои Инфрасохторӣ – имкониятҳои нави сармоягузорӣ;
Ин мулоқотҳо нишон доданд, ки Тоҷикистон бо истифода аз сиёсати “дарҳои кушода” тавонистааст робитаҳои худро бо қудратҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ густариш диҳад. Дар сатҳи амниятӣ, Душанбе худро ҳамчун ҷонибдори ҳалли мусолиматомези низоъҳо муаррифӣ намуд. Дар иқтисод, имкониятҳои нави сармоягузорӣ ва инфрасохторӣ боз шуданд. Ниҳоят, дар сатҳи фарҳангӣ ва гуманитарӣ робитаҳо бо кишварҳои дорои арзишҳои муштарак таҳким ёфтанд.
Сафари мазкур на танҳо барои таҳкими мавқеи Тоҷикистон дар минтақа аҳамияти калидӣ дошт, балки обрӯи байналмилалии онро ҳамчун ҷонибдори сулҳ, ҳамкорӣ ва рушди устувор боз ҳам боло бурд.
ЮСУФҶОНОВ Фаридун
номзади илмҳои сиёсӣ
ходими пешбари илмии шуъбаи ШМА ва Канадаи
Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои