Тавонмандиҳо ва нотавонмадиҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ дар соли 2020

 

Минтақаи Осиё бо тамоми сарватҳову санъатҳояш яке аз калонтарин макон дар олам шинохта мешавад. Омӯзишу таҳлили он муҳим буда, коршиносон раво мешуморанд, то чолишҳову хатарҳо ва пешрафтҳову ақибмондагиҳои ин қораи бузурги олам ба таври ҳамешагӣ баррасӣ гардад. Дар ин омӯзиш саҳми Бунёди Осиё чун як созмони байналмилалии ғайри давлатӣ муҳим буда, он вазифадор аст, то дар саросари Осиё рушд ва пешрафтҳои ҳаёти мардуми минтақаро ҳамасола баррасӣ кунад.

Коршиносони Бунёди Осиё ба намояндагиҳои худ дар бештари минтақаи Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, бо маҳорату таҷрибаи амиқи маҳаллӣ ва байналмилалӣ масъалаҳои муҳимро, ҳаллу баррасӣ менамоянд. Бештари барномаҳои он шомили таҳкими идоракунӣ, тавсеаи имконоти иқтисодӣ, афзоиши устувории муҳити зист, тавонмандсозии занон ва густариши ҳамкориҳои байналмилалӣ мебошанд.

Бояд қайд кунем, ки кишвари Афғонистон дар масири баъди интихоботии муаммошкал қарор дошта, музокироти сулҳро бо “Толибон” идома медиҳад. Онҷо бошад роҳбарияти Чин бо мушкилоти муҳити зист, кам кардани сатҳи камбизоатӣ, беҳдошту солимии ҷомеа ва рискҳои молиявӣ мубориза мебарад. Ҳиндустон бо буҳрони масоили иҷтимоӣ ва таҷзияшавии сиёсии хатарнок рӯ ба рӯ мебошад, дар ҳолеки Миёнмарро зарур аст, то мушкилоти муҳоҷират ва ҳуқуқ ва буҳрони мардуми Роҳинҷоро ба баррасии қонунӣ кашонад. Ҳоло мо дар остонаи даҳаи савуми ҳазорсолаи ҷадид қарор дорем, Осиё дар оғӯши буҳрону имкониятҳо қарор дорад, ки инҷо мо назарсанҷии коршиносони 18 кишварро барои баррасӣ ва мутолиа пайгирӣ кардем.

 

Афғонистон

Абдулло Аҳмадзай, коршиноси масоили Афғонистон ва намояндаи муассисаи “Осиё” ба ин назар аст, ки кишвараш бо ҳадафи доштани сулҳи пойдор, иқтисоди устувор ва эҷоди амну оромӣ ва раванди сиёсати шаффофу одилона имсолро мехост пешвоз гирад. Вале интихоботи баҳсбарангези кишвар ва ҷангу муноқишаҳои ҷорӣ омили идомаи ноамнӣ ва нобоварӣ байни гурӯҳҳои музокиракунандаи сулҳ бо “Толибон” ва паст кардани иқтисод дар соли 2020 гардид.

Коришиноси афғон илова мекунад, ки афзоиши даромади дохилии Афғонистон ночиз боқӣ мемонад ва тавофуқномаи сулҳ, ки ҳузури хориҷиро дар ин кишвар хотима медиҳад, барои пешгирии гардиши фалокатбор ба фақри шадид ва низоъҳои нав аз ҷомеаи ҷаҳонӣ дастгирии назарраси пулиро талаб мекунад. Вақт моҳият ва арзиш дорад ва лиҳозо давлат ва гурӯҳҳои сиёсӣ бояд муттаҳид шаванд, то масоили иҷтимоиву сиёсӣ ва иқтисодии кишварро ба даст оранд ва дар пешрафти ҷомеаи ҷаҳонӣ тавофуқе пайдо кунанд. Табдили ин мушкилот ба имконот роҳи ниҳоӣ хоҳад буд, ки Афғонистон бояд аз он убур кунад, менигорад коршиноси мазкур.

 

Бангладеш

Тибқи таҳлилу баррасиҳои Қозӣ Файсал ибни Сироҷ коршиноси минтақа ва намояндаи муасссаи Осиё, кишвари Бангладеш бо гузашти интихоботи умумии кишвар гомҳои наверо дар рушди иқтисод гузошт ва боварӣ дорем, ки фазои худшиносӣ (бозтоби худӣ) ва шумораи гуфтугуҳо оиди сиёсати рушди иқтисодӣ ва барномаҳои хубу муносиб дар соли ҷорӣ фаро хоҳад расид.

Коршиноси мазкур ба ин назар аст, ки вақте ки сухан дар бораи сиёсати тиҷории мавҷуда меравад, Бангладеш интихоби душвор хоҳад буд, зеро 65 фоизи аҳолии кишвар аз синни 15 то 64 сола қобили меҳнат буда, диверсификатсияи содирот аз маҳсулоти дӯзандагӣ барои миллат бояд манфиатҳои пурраи ин «дивиденти демографӣ»-ро ба даст орад. Мусоидат ба рақобат ва ҳавасмандгардонии сармоягузории хориҷӣ асос ё калиди рушди ин муаммо мебошанд. Инчунин кишвар ба арзёбии иқтидори қувваи корӣ барои ворид шудан ба марҳилаи дигари рушд фавран ниёз дорад.

 

Камбоҷа

Бо 22,7%-и афзоиши буҷаи давлатӣ дар тӯли соли гузашта ҳукумати Камбоҷа таваҷҷуҳи худро дар соли 2020 ба суръат бахшидан ба рушд ва беҳтар кардани хадамоти давлатӣ нишон дод. Қатъи созишномаи имтиёзноки тиҷоратии “Ҳама чиз ҷуз яроқ” аз ҷониби Иттиҳоди Аврупо, шарики дувуми тиҷоратии Камбоҷа метавонад ба саноати дӯзандагии кишвар, ки дар он зиёда аз 700,000 коргар, ки аксарияти онҳоро занон ташкил медиҳанд, таъсири манфӣ хоҳанд расонд, меафзояд коршиноси соҳа Милоней Линдберг.

Дар моҳи ноябри соли ҷорӣ Камбоҷа Ҷаласаи 13-уми Осиё ва Аврупо баргузор хоҳад шуд, ки он намояндаҳои 53 давлати дунёро зери мавзуи "Таҳкими бисёрҷониба барои рушди муштарак" ва имкони ба Камбоҷа нишон додани уҳдадории худ ба сулҳ ва амният дар чаҳорчӯбаи қоидаҳо фароҳам хоҳад овард. Шаҳрвандони Камбоҷа, бахусус ҷавонон, барои ҷустуҷӯи технологияи нав барои ҳалли мушкилот ба талошҳои худ идома хоҳанд дод. Барои пешрафту иқдомҳои навину муносиб, Камбоҷа ба сиёсатҳову стратегияҳои дурусту асосноку ниёз дорад, то тавонад чолишҳои иҷтимоиро бартараф карда, ҳадафи худро, ки барои табдил шудан ба як кишвари бо даромати мутавассит то соли 2030 омодагӣ гирад, қайд мекунад коршиноси соҳа дар баррасиҳои мутолиавии худ.

 

Чин

Коршиноси дигари соҳа Ҷи Ҳонгбо масоили Осиёро ба баррасӣ кашида, соли 2020-ро, оғози даҳаи нав барои Чин медонад, ки кишвар бо мушкилоти наве рӯ ба рӯ хоҳад шуд. Президенти Чин ҷаноби Си Ҷинпин масоили мубрами кишварро баррасӣ карда, барои беҳбудӣ ва пешрафти кишвар «се муборизаи шадид»-ро бо шумули паст кардани сатҳи камбизоатӣ, назорати самараноки хатарҳои молиявӣ ва беҳтар кардани муҳити зист шиносоӣ кард. Мувофиқи гуфтаҳои Си, то садсолагии таъсисёбии Ҳизби коммунисти Чин дар соли 2021 баргузор мешавад, кишвар бояд ба «ҷомеаи мӯътадил рушдёбанда» табдил ёбад. Сиёсатгузорони Чин бо интихоби мураккаб ва печидаи сиёсӣ рӯ ба рӯ мебошанд ва барои ноил шудан ба ҳадаф бояд ислоҳоти душвори иқтисодиро паси сар намоянд, меафзояд коршинос Ҷи Ҳонгбо.

Баррасиҳо нишон медиҳад, ки дар айни замон, равобиту муносибатҳои Чин бо дигар кишварҳои ҷаҳон тағйир ёфта истодааст. Танишу ташаннуҷҳо бо Иёлоти Муттаҳида баъид аст, ки коҳиш ёбанд. Дар рақобати шадид байни ду кишвар, алахусус дар минтақаи Осиё, Чин ба душвориҳои шадид дучор мешавад, агар худро ҳамчун шарики арзандаи рушд ва "шукуфоии муштарак" муаррифӣ нанамояд, на чун кишвари қудратхоҳ ё таҳдиди гегемонӣ барои ҳамсоягони осиёияш, менигорад минтақашиноси соҳа.

 

Ҳиндустон

Коршинос Нандита Баруаҳ масоили умдаи Осиёро баррасӣ карда, соли 2019 соли кашмакаш ва пуршиддати ҷаҳонӣ медонад, ки кишвари Ҳиндустон низ он бенатиҷа набуд. 17-умин интихоботи умуми Лок Сабҳ соли 2019, палатаи поёнии парлумон, овоздиҳандагони Ҳиндро ба BJP ва муттаҳидони сиёсии он ба Иттиҳоди миллии демократӣ бори дигар тасдиқ кард. Интизорӣ вуҷуд дошт, ки идомаи ҳукумат барои рушди иқтисодӣ ва субот такони хеле зарурӣ фароҳам орад, аммо воқеъаҳо тавре ки интизор мерафт, ба вуқӯъ наомадаанд.

Дар самти пешрафти иқтисодӣ, Ҳиндустон як марҳилаи душвореро гузашта истодааст, ки суръати афзоиши солона то 4,5% пешгӯишаванда аст. Сатҳи бекорӣ ва раванди кунди соҳаи кишоварзии деҳот истеъмолро дар саросари кишвар коҳиш медиҳад ва таназзули иқтисодиро боз ҳам душвортар мегардонад, қайд мекунад коршиноси соҳа.

Ҳукумат мекӯшад, ки ба ин мушкилот бо сиёсатҳо ва барномаҳои ҳавасмандгардонии рушди иқтисодӣ ва ба даст овардани ҷойҳои корӣ ва даромад посух диҳад. Лоиҳаи Лоиҳаи миллии инфраструктура (NIP) бо арзиши 14,2 миллиард доллари ИМА ин ҳавасмандиро дар сурати татбиқи дуруст таъмин мекунад, аммо он уҳдадорӣ ва хариди ҳукумати давлат ва сармоягузории бахши хусусиро талаб мекунад. НИП метавонист тағйироти бесобиқаро дар шаҳрҳо ва деҳоти Ҳиндустон ба вуҷуд орад, агар он ба тариқи банақшагирифташуда саривақт паҳн карда мешуд. Аз тарафи дигар, риоя накардани он метавонад ба иқтисодиёти кишвар зарар ворид кунад.

Ҳатто вақте ки Ҳиндустон бо ин мушкилоти иқтисодӣ мубориза мебарад, амиқтар шудани поляризатсияи иҷтимоӣ ва сиёсӣ дар саросари кишвар ба принсипҳои демократӣ ва ҳамбастагии иҷтимоӣ таҳдид мекунад. Афзоиши шиддат дар шароити пастравии иқтисодӣ метавонад ба институтҳои асосии иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, ки барқарор кардани он душвор аст, халал расонад. Ҳамаи ҷонибҳои манфиатдор бояд дар хотир доранд, ки беҳбудии иҷтимоӣ ва иқтисодӣ бо принсипҳои баробарӣ, эътимод ва фарогирӣ амиқан алоқаманданд. Ҳиндустон бояд ин арзишҳоро дар мадди назар нигоҳ дорад, агар мехоҳад орзуи пешвои ҷаҳонии иқтисодӣ ва иҷтимоӣ шуданро дошта бошад.

 

Индонезия

Сандра Ҳамид, таҳлилгар аз Индонезия бар ин аст, мавҷи бузурге, ки интихоботи соли 2019 дар Индонезия буд, акнун бартараф карда шуд. Вақте ки гурӯҳҳои этникӣ ба блокҳои овоздиҳӣ ворид гаштанд ва ҳизбу ҳаракатҳои сиёсӣ ба пайрави аз мазҳаб шурӯъ карданд, дар натиҷа савумин калонтарин кишвари демократияии ҷаҳон бо баъзе мушкилот рӯ ба рӯ гардид, вале интихобот босуръат ва дар вазъи ором ҷараён гирифт, ки аз муваффақиятҳои кишвар ҳисобида мешавад. Аммо назарсанҷиҳои мардум ҳокӣ аз он аст, дар кишвар тасвири наве мушоҳида мешавад, ки ба назари коршиносон он ба пояҳои амиқи демократия, интихоботи шаффофро дар маърази хатар гузорад.

Тақвият додани тасаввуроти умумии Индонезия ҳамчун ҷомеаи демократӣ яке аз вазифаҳои аввалиндараҷа мебошад. Як нуқтаи назар вуҷуд дорад, ки рақобати қавии идеяҳо бояд ҷашн гирифта шавад, аммо азбаски рақобат ба сиёсати ҳувияти этникӣ ва мазҳабӣ нигаронида шудааст, иҷрои амалии масъала дар ин ҷо чандон осон нест. Индонезия бояд бархӯрди нозуктар ба консерватизми афзоянда дар баъзе маҳалҳоро пайдо кунад, вале он наметавонад мушкилро чун мубориза алайҳи радикализм ба вуҷуд орад. Ҳифзу нигоҳдории тавозун байни озодии баён ва маҳдудияти ҳуқуқии шаҳрвандон, яке аз чолишҳо дар Индонезия дар соли нав ба назар мерасад.

 

Korea

Кванг Ким, минтақашиноси соҳа, бо афзоиши ноустувориҳову нобовориҳои сиёсӣ, амниятӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, эҳтимол аст, ки соли 2020 барои Кореяи Ҷанубӣ як соли муҳим арзёбӣ гардад. Интизор меравад, ки интихоботи парлумонии моҳи апрел ҳамчун раъйпурсӣ ба нафъи президент Мун Ҷае Ин баргузор шавад. Бо гузашти чорумин соли идораи кишвар, Кореа бо чолишҳову мушкилиҳои ҷиддӣ ва имконоти наве рӯ ба рӯ мебошад, ки ба таври зайл мебошанд:

Нахуст амнияти миллӣ бо афзоиши босуръати музокироти ҳастаии ИМА - Кореяи Шимолӣ, дар байни Вашингтон ва Сеул ташануҷҳои амиқ сар шуданд. Ҳатто агар созишнома оид ба тақсими хароҷот ба даст омада бошад ҳам, равобити дуҷонибаи ИМА - Кореяи Ҷанубӣ нобовариҳо аз ҷумла эҳсоси зиддият бо амрикоиҳо дар Сеул низ боқӣ хоҳад монд. Дар шимол, бидуни пешрафти тӯлонӣ дар гуфтушунидҳо, Пхенян эҳтимолан бо таври ихтиёрӣ майли бештар бо Чин робита доштанро дорад.

Дуюм ин мушкилоти коҳиш додани рақобатпазирӣ ва рушди иқтисодӣ мебошад, ки баҳси савдо бо Ҷопон рушди иқтисодиро халалдор кард, ки содирот ва афзоиши ММД-ро боз медорад. Аниқтараш, сарчашмаҳои рушди дарозмуддат комилан бетағйир боқӣ мемонанд - кишвар ҳанӯз аз як мол ба мисли нимноқилҳо, як бозори содирот бо кишвари Хитой ва як ё ду ширкатҳои бузург асосан Samsung вобастагии калон дораду халос. Рушду камолоти тадриҷии ширкатҳои нисбатан нави технологии Корея ба ояндаи дурахшон умед мебахшад. Бо ворид шудани ширкати Naver Corporation, ки бо системаи ҷустуҷӯии бартаридоштааш машҳур гардидааст, бори аввал ба сафи ширкатҳои арзишманди Корея дохил мешавад, ки аз хадамоти иқтисодии нави кишвар маҳсуб мегардад.

Меҳвари нави Кореяи Ҷанубӣ ба самти кишварҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ ва Ҳиндустон тавассути истифода аз сиёсатҳои навини ҷанубиаш, метавонад тамаркузи тиҷорат ва сиёсати хориҷиро да бе мудохилаи Хитой гузаронад. Бо ин роҳ маҳсулоти фароғатӣ ва фарҳангӣ “софт повер”-и Корея дар Осиё ва берун аз он назаррас боқӣ мемонад. Аммо Кореяи Ҷанубӣ бо ду мушкили аслӣ, ки иборатанд аз нобаробарӣ ва демографӣ рӯбарӯ аст. Бо вуҷуди онки сатҳи бекории кишвар ду баробар аст, ҷавонони кореягӣ ба ояндаи худ ба назари пессимистӣ менигаранд. Иштироки занон дар иқтисодиёт ва рушди ҷомеа дар Кореяи Ҷанубӣ пайваста дар зинаҳои поёни нишондиҳандаҳо дар кишвар қарор дорад. Сатҳи мизони таваллуди Корея ҳатто дар муқоиса бо Япония пасттар аст, дар се даҳсола фарогирии мактабҳои ибтидоӣ аз 4 миллион то 2,7 миллион коҳиш ёфт ва ҳазорҳо мактабҳо баста шуданд. Қарорҳои ҷиддӣ бояд қабул карда шаванд, агар Корея майли адами коҳиш ё нузули иқтисодӣ дар кишварро дошта бошад.

 

Lоус

 Тодд Вассел, таҳлилгар бар ин назар аст, ки дар соли 2020 як даҳсолаи банақшагирии инфрасохторӣ ба поён мерасад,ки он кишвари Лоусро “заминӣ часпида ” ва “батарея” -и Осиёи Ҷанубу Шарқӣ қарор медиҳад. Ҳоло, ки кишвар аз низоми банақшагирӣ ба низоми бунёдкорӣ гузаштанист, соли 2020 ба анҷом расидани лоиҳаи роҳи оҳани Лао-Чин, пешрафт дар роҳҳои калон ва оғози долони роҳи шарқу ғарб ба Ветнам ва бандарҳои он мушоҳида мешавад. Ду сарбанди бузурги гидроэнергетикии кишвар, ҳоло ба дарёи Меконг тариқи онлайн ворид шудаанд, боз дутои дигар ба нақша гирифта шудааст ва 37 сарбанди дигар дар шохобҳо дар зери сохт қарор доранд, ки аз ҳамин манбаъ обёрӣ мегарданд.

Бо вуҷуди онки арзиши қувваи энергетика тағйирпазир боқӣ монда, дар ҳоли коҳиш қарор дорад, Лаос метавонад нақшаҳои гидроэнергетикаро мутобиқ кунад, то дар даҳсолаи оянда рақобатпазир боқӣ монад. Мувозинати нақшаҳои мавҷудаи инфрасохторӣ бо ҳифзи муҳити зист ва рушди фарогири сабз тавассути идоракунии мукаммали ҳавзаи об ва пайваст кардани минтақаҳои деҳот ва соҳибкорони хурд ва некӯаҳволии рӯзафзун ва маблағгузории долонҳои иқтисодӣ дар нақшаи нави панҷсолаи рушди иҷтимоиву иқтисодии (2021–2025) ба мушоҳида мерасад, ки ба манфиати кишвар хоҳад буд.

 

Малайзия

Ба андешаи Ҳаризал Ҳазрӣ, як таҳлилгар аст кишвари Малайзия қариб дар нимаи аввали давраи худ, ҳукумати нави Малайзия дар ҳалли масъалаҳои ниёз ба миллат ба ислоҳот натиҷагирии шоиста нишон дод. Дар арафаи соли нав, Малайзия диққати худро ба пояҳои рушди иқтисодии муштарак то соли 2030 равона мекунад. Соли 2020 албатта дучанд кардани кӯшишҳои ҳукумат дар самти идоракунии нобаробарии молиявӣ ва фароҳам овардани имкониятҳои иқтисодӣ барои рушд мушоҳида мешавад. Ҳамзамон, Малайзия бо баргузории Саммити Ҳамкории Иқтисодии Осиё ва Уқёнуси Ором дар арсаи байналмилалӣ нишони худро хоҳад гузошт, ки онро мавзӯи он "Омилгардонии нерӯи инсонӣ ба ояндаи муштараки муштарак" номидааст. Бо ташаббусҳои зиёди ислоҳоти иҷтимоӣ ва сиёсӣ ва таҷдиди назар дар иқтисодиёт, Малайзия барои ноил шудан ба суботи минбаъдаи сиёсӣ ва иқтисодӣ дар соли 2020 равона шудааст.

 

Манголия

Ба андешаи Марк Коениг Муғулистон бо чашмони ҳама ба интихоботи муҳимми парлумонӣ, ки дар моҳи июн меояд, ба 2020 ворид мешавад. Сарвазир Хурелсух соли 2019 ба анҷом расидани тағйироти назарраси конститутсионӣ ва баъзе муваффақиятҳоро дар паст кардани ифлосшавии ҳаво дар пойтахти Улан-Батор ба анҷом расонид. Аммо бо эътимоди оммавӣ бо ишора ба он, ки маводи зиддикоррупсионӣ дар мавсими интихобот бартарӣ хоҳанд дошт, овоздиҳии наздик бо рақобат ва фоида барои ҳизбҳои хурд эҳтимол дорад. Бисёр чизҳо аз гардиши ҷавонони Муғулистон, ки дар давраҳои интихоботӣ бавуҷудомада зиёд шуда истодаанд, вобаста хоҳад буд.

Бо вуҷуди ду соли устувори дар афзоиши бемасъулияти ММД ва бомуваффақият ба итмом расонидани барномаи Хазинаи васеи Фонди Хазинаи байналмилалии асъор, фазои сармоягузорӣ дар Муғулистон номуайян аст. Нозирони интихоботи оянда дидгоҳҳои иқтисодии ҳизбҳо ва номзадҳои калонро мушоҳида хоҳанд кард, то бубинанд, ки ҳукумати нав барои ҳавасманд кардани рушди иқтисодӣ ва минбаъд паст кардани сатҳи камбизоатӣ чӣ роҳнамо метавонад кунад.

Муғулистон ба соли нав бо бисёр сабабҳои хушбин ворид мешавад ва агар давраи интихобот баҳсҳои устувори сиёсиро дар бораи ояндаи кишвар ва як ваколати возеҳ барои ҳукумати оянда ба вуҷуд орад, кишвар метавонад аз паси бесуботии сиёсӣ ва сиёсие гузарад, ки ба пешрафти он дар солҳои охир монеъ шуд.

 

Миянма

Матею Арнолд, таҳлилгаре аз кишвари Миянма қайд мекунад, ки 2019 соли озмоишҳои давомдор барои Мянма буд, аммо он ҳам яке аз ислоҳоти муваффақ ва интизории зиёди интихобот дар соли 2020 буд. Буҳрони Роҳингия то ҳол дар тасаввуроти байналмилалии кишвар ҳукмфармост ва мушкилоти ҳуқуқии байналмилалӣ паҳн шуда истодаанд. Қобили қайд аст, ки Суди байналмилалии адлия дар моҳи декабри соли равон Аун Сан Су Чиро айбдор кард, ки ба мамлакати ӯ дар генотсид дохил карда шудааст.

Дар ҳоле ки мурофиаи додгоҳӣ идома дорад, тақрибан ҳамаи Роҳингия, ки соли 2017 тарк карда буданд, дар Бангладеш мемонанд. Дар дохили Раҳин зӯроварӣ ба таври назаррас афзоиш ёфт, зеро артиши Аракан, як гурӯҳи ошӯбгар дар байни гурӯҳи этникии Раҳайн, қавитар шуд ва ҳамлаҳо бар зидди мансабдорони давлатӣ ва қувваҳои амниятиро дар тамоми қисматҳои иёлат оғоз кард. Раванди сулҳ бо Созишномаи миллӣ дар бораи оташбас дар соли 2015 оғоз ёфт ва ба назар чунин метобад ва муборизаро дар Качин ва иёлоти шимолии Шон афзоиши тиҷорати маводи мухаддир шиддат медиҳад.

Хеле мусбат аст, ки Лигаи миллии демократия (NLD) Аунг Сан Су Чи тавассути баъзе ислоҳоти асосӣ, аз ҷумла дар бахшҳои молия, суғурта ва нерӯи барқ ​​бомуваффақият гузашт. Гузашта аз ин, барканор кардани Раёсати умумӣ аз Вазорати корҳои дохилии ҳарбӣ, ниҳоди олии идоракунии давлатро пурра таҳти назорати интихобшуда ва назорати шаҳрвандӣ гузошт. Рушди иқтисодӣ ҳанӯз ҳамоно муътадил боқӣ монда, ба ҳисоби миёна ҳамагӣ 7 фоизро ташкил медиҳад.

Интихобот дар моҳи ноябри соли 2020 интизор аст. Гарчанде ки бисёре аз ҳизбҳои мухолиф интизор мешаванд, ки пас аз муттаҳидсозии назаррас байни ҳизбҳои сиёсии этникӣ ва пайдоиши якчанд ҳизбҳои нави миллӣ, ҳизбҳои мухолиф назар ба соли 2015 бояд бештар нишон диҳанд. Интихоботи бомуваффақият барои ҷамъият ва ҷомеаи ҷаҳонӣ боварӣ ҳосил мекунанд, ки сарфи назар аз душвориҳои дигар, сафари сайёҳии Мянма то ҳол идома дорад.

 

 Непал

Коршинос Меган Налбо қайд мекунад, Непал соли 2020 солгарди панҷсолаи зилзила дар соли 2015 ва эълони сарқонуни навро ҷашн мегирад. Гарчанде ки кишвар таҷрибаи кофӣ ва талошҳо барои барқарорсозӣ дорад, аммо омодагӣ барои мубориза ба офатҳои табии кишвар ба таври комил шомили нақшаҳои азалиятнок мушоҳида намешавад. Конститутсия ва татбиқи он минбаъд низ дар маркази диққати коршиносон дар соли оянда хоҳад монд. Бо интизории интихоботи умумӣ дар соли 2021, имсол лоиҳаҳои кӯтоҳмуддат ва муҳимми инфрасохторӣ дар саросари кишвар ба нақша гирифта шудаанд, дар ҳоле ки лоиҳаҳои калонҳаҷм дар литсензияи марказии ҳукумат ё рақобати маҳаллӣ ҷамъоварӣ мешаванд.

Интихоботи Ассамблеяи Миллӣ дар аввали соли 2020 интизор меравад, ки аксарияти ҳукумати феълиро муттаҳид кунанд ва мисли интихоботи иловагии 2019, як талафоти дигар барои мухолифон ва ҳама гуна системаи назорат ва тавозун бошанд. Ҳукуматҳои маҳаллӣ мурчагони коргари Непал боқӣ мемонанд, ки вазни номутаносиби дурнамои миллиро бар дӯш доранд. Ҳамчун ду ҳамсояи бартаридоштаи Непал, Ҳиндустон ва Чин, барои ба даст овардани нуфуз дар ин кишвар, тавсифҳои сиёсии миллатгаро мавқеи онҳоро дар ҳама ҳизбҳо афзоиш медиҳанд.

Муҳимтар аз ҳама, федерализм дар мубоҳисаҳои сиёсии миллат ҳукмрон хоҳад буд. Дар сурати мавҷуд набудани қонунҳо ва сиёсатҳои возеҳ, ҳукуматҳои музофотӣ дар Непал як чизи кунҷкобона боқӣ мемонанд, зеро онҳо бар зидди инерсияи зидди федерализм барои муайян кардани шахсияту арзиши худ мубориза мебаранд. Ниҳоят, адолати муваққатӣ, яке аз нуқтаҳои тақвияти раванди сулҳ, манбаи пайдоиши муноқишаҳо хоҳад буд, зеро қурбониёни муноқиша торафт ғазаби худро аз беҷазоӣ баланд мекунанд.

 

Покистон

Софиа Шакил бошад бар ин назар аст, вақте ки ислоҳоти иқтисодӣ дар чорчӯбаи механизми васеи Фонди Сандуқи Хазинаи Байналмилалии Асъор, ки моҳи июли соли ҷорӣ тасдиқ шуда, ба суботи кӯтоҳмуддати макроиқтисодии кумак расонд, аз ин лиҳоз Покистон бояд тағйироти сохториро барои зиёд кардани даромади андоз, такмили идоракунӣ ва шаффофият ва баланд бардоштани маҳсулнокӣ ва рақобатпазирӣ ба даст орад. Ҳамгироии минтақавӣ бо истифода аз тиҷорат, сайёҳат, дипломатияи мардумӣ аз барномаҳои муҳимми рушди давлатӣ дар соли ҷорӣ ба ҳисоб меравад. Тавсиа ва нумӯи нерӯи инсонӣ барои ноил шудан ба ҳар гуна пешрафтҳои устувор ва афзалиятҳои асосӣ дар рушди ҷомеаи маданӣ, таълим ва рушди малакаҳо, хусусан барои занон ва ҷавонон ва беҳтар сохтани дастрасӣ ба ниёмандиҳои асосӣ ба монанди об ва ғизо, аз барномаҳои муҳими давлат ҳастанд, ки мавриди таваҷҷуҳи хос қарор доранд.

Покистон дар мубориза бо мушкилоти муҳити зист ва тағйирёбии иқлим дар сатҳи васеи институтсионалӣ ва танзимотӣ дастовардҳои бузург ба даст овард ва имкониятҳои бештар барои тавсеаи ташаббусҳои сабзро дар ояндаи наздик фароҳам меорад. Тавсеъаи ҳамкориҳои минтақавӣ тавассути тиҷорат, сайёҳӣ ва иртиботи мардум бо аҳолӣ ҳамчун аз авлавиятҳо хоҳад буд. Бо ҳама равишҳои ҳамоҳангшуда ва муштарак, ки саъю кӯшишҳои ҷамъиятӣ, бахши хусусӣ ва шаҳрвандонро муттаҳид мекунанд, мушкилоти Покистонро метавон ҳаллу фасл кард. Хазинаи Осиё умедвор аст, ки ин кӯшишҳоро дар соли 2020, тавре ки дар Покистон аз соли 1954 инҷониб фаъолият дорад, дастгирӣ кунад.

 

Филлипин

Сам Читик аз кишвари Филлипин мегӯяд, дар тӯли ду даҳсолаи охир мушкилоти доимии рушд дар Филиппин ин сатҳи пасти камбизоатӣ мебошад, ки бо вуҷуди онки солҳои тӯлонии даромади солонаи хубу муносиби ММД ба ҳар сари аҳолӣ тақрибан 23-26 фоизро ташкил медод. Аммо он ҳоло босуръат коҳиш меёбад. Пажӯҳишҳои охирин нишон медиҳанд, ки сатҳи камбизоатӣ то 20 дарсад коҳиш ёфта ҳанӯз идома дорад. Ин маънои онро дорад, ки ҳар сол зиёда аз 1 миллион филиппинҳо аз фақр мебароянд ва интизор меравад ин хабари хуш то соли 2020 идома ёбад.

Дар баробари ин нишондиҳандаҳои мусбати иқтисодӣ, нишондиҳандаҳои манфӣ ба монанди вазъи демократӣ ва шаҳрвандии кишвар ва масъалаҳои амният бе ҷавоб боқӣ мемонанд. Афзоиши назорати династии Конгресс, фишорҳои пайваста ба баъзе гурӯҳҳои васоити ахбори омма, системаи судӣ, ки зери таъсири сиёсӣ қарор доранд, фишорҳои афзоянда ба созмонҳои ғайридавлатӣ ва "ҷанги беохир" ба ҳама барномаҳои рушди кишвар таъсир мерасонанд. Идомаи муборизаи гурӯҳҳои ДОИШ дар ҷануб, аз он ҷумла се бомбгузориҳои маргталаб, нишон медиҳад, ки дар сурати хотима ёфтани низоми ҳарбӣ кишвар ба таҳдидҳои ҷиддӣ дучор хоҳад шуд.

Дар соли 2019, маъмурияти Дутерте аксарияти ҷонибдорони худро дар Конгресс муттаҳид кард ва назорати бештарро дар Сенат ба даст овард, ки оппозисиюни расмиро тавонист аз бозӣ раҳо кунад. Муборизаву озмоиши бузургтарини сиёсӣ дар соли 2020 метавонад шиддат байни иттифоқчиёни ҳукумат ва бозигарони калидӣ дар интихоботи президентии 2022 бошад. Дарёфти роҳ барои нигоҳ доштани демократияи таърихии Филиппин ва ҳифзи дастовардҳои назарраси иқтисодии он роҳбарону масъулини кишварро дар имтиҳони сангин хоҳад гузошт.

 

Шриланка

Аз кишвари Шриланка Динеша де Сил мегӯяд, Шри Ланка соли навро бо як президент ва сарвазир нав оғоз мекунад. Пас аз муборизаҳои интихоботи президентӣ, котиби пешини мудофиа Готабая Раҷапакса дар моҳи ноябри соли 2019 ғалабаи муайяне ба даст овард ва бародари калонии худ, президенти собиқ Маҳинда Раҷапаксаро сарвазир таъин кард. Парлумон зери муҳокима қарор гирифт ва интихоботи парлумонӣ дар моҳҳои апрел ё май баргузор хоҳад шуд.

Дар ҳамин ҳол, маъмурияти нав ваъда додааст, ки диққати аввалиндараҷаро ба амнияти миллӣ, рушди иқтисодии босуръат ва мутамаркази мардум ва сиёсати хориҷии дӯстона ва озод идома медиҳад. Бо назардошти таҷрибаи мероси қаблии Раҷапакса худшиносиро дар кишвар ҳифз мекунад. Бо вуҷуди ин, интихобкунандагони Шри Ланка талаботи худро ба тағирот ба таври возеҳ изҳор карданд ва ҳар кас умедвор аст, ки президент Готабая Раҷапакса кӯшиш хоҳад кард, ки мероси беназири худро эҷод кунад, аз дарсҳои гузашта дарс бигирад ва Шриланкаи шукуфон ва пурмаҳсулеро, ки вай пешбинӣ кардааст, ба даст орад.

 

Тайланд

 Як таҳлилгари дигар аз кишвари Тайланд бо номи Томас Паркс иброз медрад, ки Таиланд эҳтимол дорад дар самти сиёсати хориҷӣ, пас аз як воқеъаи нохӯш 2019, тобистони соли 2020 бештар мавриди таваҷҷуҳ қарор дода шавад. Зеро бо раисии АСЕАН аз ҷониби Ветнам, иштироки байналмилалии Тайланд эҳтимолан ба якчанд авлавиятҳо, аз ҷумла ҳамкориҳои бо зерсохтории Меконг ва саҳм доштан дар барномаи рушди устувори АСЕАН хоҳад буд.

Иқтисоди Тайланд метавонад дар соли оянда беҳтар шавад, алалхусус агар имзои банақшагирии Шарикии ҳамаҷонибаи иқтисодии 16 миллат аз ширкатҳое, ки мехоҳанд ҷанги тиҷорати ИМА ва Чинро ҷуброн кунанд, сармояҳои навро ҷалб кунад амалӣ гардад. Сиёсати дохилии Тайланд дар соли 2020 майдоне хоҳад буд, ки Ҳукумати эътилофи ҳокимияти аксарияти ноустувор дорад ва ба назар мерасад дастгирии байни ҳизбҳои сиёсӣ барои ислоҳоти конститутсионӣ сарфи назар аз муқовимати шадид аз сарвазир ва ҳарбиён мушоҳида мешавад, барҳам додани як ҳизби бузурги оппозитсионии кишвар метавонад ба ҳукумат фишорҳои нав орад.

 

Тимори Шарқӣ

Павлин Твиди мегӯяд, ки соли оянда метавонад барои Тимори Шарқӣ муҳимтар арзёбӣ гардад, чун кишвар равобиту ҳамкориаш бо АСЕАН омодагӣ мегирад ва барои ин нақшаҳо,асосҳои иқтисодиро барои гузариш аз вобастагии нафт идома медиҳад ва дар коҳиши камбизоатӣ саҳми ҷиддӣ мегузорад. Танишҳои сиёсӣ, ки аз соли 2017 инҷониб кишварро фаро гирифта буд, нақшаи буҷаи ҳукумат дар соли 2020 ба таъхир андохт ва таҳдид мекунад, ки пас аз ду соли таназзул иқтисодиёти кишвар зарар хоҳад овард. Соҳаҳои асосии иқтисодиву иҷтимоӣ, ки ҳукумат бояд ба нақша гирифта амалӣ кунад, иборат аз ташкили ҷойҳои корӣ барои аҳолии ҷавони худ, пешниҳоди хидматрасонии босифати тиббӣ ва маориф ва қабули сиёсату қонунгузорӣ барои ҳавасмандгардонии рушди бештари сектори хусусӣ ва ислоҳоти иқтисодиёти кишвар мебошанд.

 

Ветнам

Аз кишвари Ветнам Микаил Дигрегорио бар ин гуфтор аст, ки роҳбарон ва кумитаҳои соҳавии Ҳизби коммунистии Ветнам лоиҳаҳои ҳуҷҷатҳоро барои баррасӣ ва фикру мулоҳизаҳо пеш аз Анҷумани 13-уми ҳизб барои соли 2021 омода мекунад, ки дар он фактҳои калидӣ метавонанд ба «номуайянӣ» ва «халалдоршавӣ» -и муноқишаи қудратҳои калон, навсозии технологӣ, оқибатҳои тағйирёбии иқлим ва мушкилот ба танзимоварӣ ва риояи қоидаҳои байналмилалӣ равона карда шаванд. Ҳамаи ин талаботу ислоҳот ба ҳизб таъсир мерасонанд, ки яке аз гузариши бузурги рушду пешрафтро дар замони муосир бар асоси фарзияҳои нақшавӣ барои рушду нумуи кишвар роҳнамоӣ кардааст. Дар чунин вазъ, саҳланкорӣ дар барномаҳои рушд омили эҷоди лоиҳаву дастуруламалҳои номуайянро ба вуҷуд хоҳад овард.

Дар хулоса бояд қайд кард, ки минтақаи Осиё як пайкараи обу гил буда, рушду нумӯи он ва истифодаи дурусти захоири табиаш метавонад омили таҳкими ҳамгироӣ ва ҳамкорӣ байни давлатҳои он шуда, онро ба як маркази қавии тиҷоративу иқтисодии ҷаҳон табдил сохт, то аҳолиии тамоми олам аз он низ баҳравар шуда дар сояи амну субот зиндагонӣ ба сар баранд.
 

Таҳияи Мирсаид Раҳмонов,

ходими илмии

Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои

АМИ ҶТ