Омилҳои рушд ё ақибмондагии миллатҳо ва ислоҳоти бунёдӣ ҷиҳати дигар вазъият доимо мариди омӯзиши донишмандон қарор мегиранд. Дар ин мақола муаллиф чанд назарияро мавриди баррасӣ қарор дода, хулоса мекунад, ки оғози ислоҳоти бунёдӣ бо ҳадафи аз даври ботил берун кашидани як миллат аз зеҳниятсозӣ ва ислоҳот дар фарҳангу ҷаҳонбинии он оғоз мегардад, на аз ташкили ниҳодҳои дурусту ҳисобӣ, ки аз миллатҳои муваффақ нусхабардорӣ мешаванд.