Чун чароғи лола сӯзам дар хиёбони шумо,

Эӣ ҷавонони Аҷам, ҷони ману ҷони шумо!...

Иқболи Лоҳурӣ

Ҷомеаву миллатҳо бо доштани неруву хирад ва донишманддону донишдӯстон паӣваста рушд мекунанду мардумони худро ба сӯи фардои нек роҳнамоӣ менамоянд. Дар ин зимн,бузургони забону адаб, аз ҷумла Аллома Иқболи Лоҳурӣ ҷавононро заминагузори асосии ҷомеа медонад ва муносибату мукотибаи онҳо дар масоили корбудрди давлатдорӣ муҳим ва зарурӣ ҳисобида мешавад. Муҳаммад Иқбол ба ҷавонони ғаюр ва озодихоҳ дар шеърҳои урду ва форсӣ-тоҷикиаш хос хитоб карда, аз онҳо даъват менамояд, ки гирди ваӣ халқа зананд, то ки ӯ бо оташи ниёконашон паӣкарони аз обу гил сиришташудаи онҳоро чун сафоли кӯзаҳо бипазанду истеҳком бахшида дар ҷодаи худшиносӣ такомул ёфта, сарзамини худро озоду ободу ором нигоҳ доранд. Аз нигоҳи Иқбол чун марди фозилу фаӣласуфи Шарқ ҷавонон бо саводнокӣ ва фаросату фасоҳати забониву адабии худ масоили мубрами ҷомеаашонро ҳаллу фасл карда, монеаҳоро бо хираду зиракии сиёсӣ убур карда, аҳдофу арзишҳои озодиву истиқлол, бахту саъодатро барои мардумони худ фароҳам меоваранду Ватанро аз чамши ҳасудону зиёноварон ҳимояву ҳифозат мекунанд. Нигоҳи ӯ ба таълиму тарбия ва ғамхорӣ нисбат ба ҷавонон низ бо ифодаи зебои шоирона бофта шудааст.

Ба гуфтаи Иқбол, ҳадафи таълим аз як сӯ интиқоли муассири мероси фарҳангӣ, низомҳои эътиқод ва салоҳиятҳо аз як насл ба насл ва аз сӯи дигар роҳи тавонбахшӣ ва таҳкими зеҳни инсон аст. Иқбол тавассути илму донишу таълим мехоҳад, ки ҷавонон раванди тафаккури интиқодӣ, таҳлили амиқ ва пурсишҳои доимӣ ба худшиносӣ комёбӣ ҳосил намоянд. Иқбол ҷавононро ташвиқ мекунад, ки тафаккури саволу пурсиш таълиму тарбия гирифта, баҳсҳои боандеша дошта бошанд. Ба эътиқоди Иқбол, таҳсилот бояд ҷавононро барои амалӣ сохтани нерӯи эҷодии худ, ки метавонад ба манфиати бештари ҷомеа истифода шавад, илҳом бахшад. Маҳз ҳамин дастёбӣ ба фардият ё худшиносии онҳо заминаҳо гузошта, онҳоро бо донишу малака ва хирад ба фардои нек омода месозад. Илова бар ин, Иқбол ҷавононро ташвиқ мекунад, ки ҳамчун донишманди эҷодкор тарбият ёфта, ба тавоноии шуури инсон ва бештар ба динамизми чавонии худ боварӣ дошта бошанд[1].

Шоир бовар дорад, ки ҷавонон имрӯзу ояндаанд ва хитоби зиёди ӯ барои ҷавонон, бахусус ҷавонони Ватансоз бештар буда, дар ашъораш аз боварии комил онҳоро ба ибораҳои оғози баҳор, дамидани субҳ умеди фардо, шоҳини баландпарвоз ҳамчун нерӯи асосии ҷомеа мешуморад.

Ӯ аз ҷавонони бо хираду зираку сиёсатшиносу муҳибби Ватан навмед нашуда, бо боварии комил фардои рӯшанро дар дасти онҳо дониста, андешаҳояшро барои рушду такомули онҳо хело хубу возеҳ баён кардааст. (Ниг. Холид Амирхон. Фарзанди номбардори Ховарзамин, Иқболнома, саҳ. 9).

Собиқ сафири Покистон дар Тоҷикистон Холид Амирхон низ таъкид кардааст, ки ҳама орзуву умеди Муҳаммад Иқбол навҷавонони миллат мебошанд. Вай бо ашъори диловез ва афкори баландмазмуни худ дар пайравии бузургони адабиёти оламгири форсу тоҷик, бахусус пир ва муршиди бузургаш Мавлоно Ҷалолуддини Румӣ оташ дар дили ҳамагон мезад.

Дар ин зимн, ба андешаи донишманди пурмаҳсули тоҷик Алии Муҳаммадии Хуросонӣ: «Муҳаммад Иқбол дар эҷоди бадеӣ ва рӯҳи созандагӣ дар тарбияи Инсони комил ба ҳар паҳлӯе, ки мегардад, ба ҳар дурие, ки назар меафканад, ба ҳар самту тарафе, ки мавриди наззора баҳри кашфи асроре қарор медиҳад.

Ба қавли Хуросонӣ Муҳаммад Иқбол ба Ҷалолуддини Румӣ рӯй меорад ва бо ҷозибаи даруни шӯрҳо дар ниҳоди хеш дарк мекунад ва ё ба қавли ӯ:

Аз найи он найвози покзод,

Боз шӯре дар ниҳоди ман фитод[2].

Ҳамин аст, ки Муҳаммад Иқбол аз як тараф бо оҳанги омиронаи ватандӯстонаву меҳанпарастона, аз ҷониби дигар хайрхоҳонаву мададгорона илтиҷо менамояд, ки баҳри озодиву ободиву оромӣ бо дили гарму дидаи бедор бошем».[3]

Муҳимият ва қадру манзалати ҷавононро Иқбол хело хуб дарк кардааст, ки дар ин замина шоири халқии Тоҷикистон, барандаи Ҷоизаи ба номи Рӯдакӣ Ҳақназар Ғоиб бузургии ӯро дар асараш «Дар таҷаллии офтоби Аллома Иқбол», овардааст, дарвоқеъ манзумаи нав ва ҷадиду мондагоре аст, ки бо илҳом аз андешаҳои мутараққӣ ва шарқгароёнаи Аллома тамаддунҳои Шарқ ва Ғарбро мекушояд.[4] Ӯ дар мавриди шеъри Иқбол мегӯяд:

Буд ӯ чашму дили бедори Шарқ,

Офтоби рӯҳи исёндори Шарқ.

Ҳамин тариқ, масоили ҷавонон ва нақши онҳо дар рушди давлатдорӣ ва ҳимояи Ватун сарзамин бо ташаббуси Ҳукумати Тоҷикистон, аз ҷумла Президенти кишвар мавриди таваҷҷуҳ қарор гирифта, соли 2017-ро ҳамчун «Соли ҷавонон эълон кардан аз ҷониби Пешвои миллат аз хирадмандию дурандешии Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон нисбат ба ҷавонон шаҳодат медиҳад.

Дар ин замина, форуму чорабаниҳои муҳим оиди ҷавонон сурат гирифта, онҳо дар шароити феълии ҷомеаи Тоҷикистон, неруи пешбарандаи кишвар муҳим шуморида шуда, фаъолият ва ҷойгоҳи онҳо дар рушди бахшҳои муҳими ҷомеа ва дурнамои рушди соҳаҳои иқтисодиёти кишвар хеле муҳим арзёбӣ гардидааст. Ҳамин тариқ, санаи 19-уми моҳи майи соли 2022 дар Донишкадаи энергетикии Тоҷикистон дар асоси нақша чорабиниҳои Раёсати кор бо ҷавонон ва варзиши вилояти Хатлон дар ҳамбастагии Созмони кор бо ҷавонони донишкада Мизи мудаввар таҳти унвони “Ҷавонон давомдиҳандаи ҳадафҳои олии кишвар” баргузор гардид.

Мавриди зикр аст, ки таблиғи омӯзиши мероси таърихӣ дар баӣни ҷавонон ҷиҳати ташаккули худшиносиву худогоҳии миллӣ аз таваҷҷуҳи хоси Пешвои миллат, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буда, доимо таъкид менамоянд, ки «Мо бояд аз умқи таърих шуъла бардорем на ин ки хокистар». Зеро таърихи ниёгони мо пур аз саҳифаҳои қаҳрамонӣ дошта, дар натиҷаи мутолиа намудани онҳо ҷавонон нисбати Ватан- Модар нигоҳи дигар паӣдо карда, кӯшиш ба харҷ медиҳанд, ки номбардори гузаштагони хеш гарданд.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар суханрониҳои худ ҳамеша таъкид месозанд, ки «Ҷавонон бояд номбардори ниёгони хирадманд, сулҳпарвар, эҷодкор ва баору номуси хеш бошанд», то ба роҳи созандагиву бунёдкорӣ, ватандӯстиву масъулиятшиносӣ тарбият ёфта, рушд намоянд.

Дар хулосаи калом бояд таъкид кард, ки дар суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар иҷлосияи 48-уми Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дар моҳи сентябри соли 1993 Тоҷикистон оғози яке аз давраҳои муҳим дар ҷодаи пешбурди сиёсати байналмилалии он маҳсуб меёбад. Дар партави суханронии худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон баъдан борҳо аз минбари баланди СММ ва дигар созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ оид ба масоили муҳимтарини байналмилалӣ ва таҳдиду хатарҳо ва амнияти умумиҷаҳонӣ суханронӣ намуда, роҳи ҳалли онҳоро аз нигоҳи Тоҷикистон арзёбӣ намудаанд. Яке аз масоили муҳим нақши ҷавонон ва дастгирии онҳо дар пешбурди ҷомеа ва давлат мебошад, ки ҳама ифтихор аз он дошта, аз сарфарозии кулли мардуми Тоҷикистон ва минтақа мебошад. Аз ин рӯ ҳамаи мо, махсусан ҷавонон бояд дар ин самт зираку ҷасур бошанду нисбати фарҳанги миллии худ эҳтиром дошта, онро пос доранд. Дар ин зимн, мо ҳама якҷо метавонем, Ватанро дар партави мактаби сулҳу созандагӣ ва формулаи эҷодшудаи камина аз ибораи англисӣ зери унвони “PEACE” маъхаз мегираду ҳар ҳарфи он мафҳуми хосе дорад, ки шарҳу тавсифи ибораи мазкур бо пешниҳоди камина ба таври зайл маънидод шудааст кишварро ОЗОДУ ОБОДУ ОРОМ нигоҳ дорем:

Promotion-тарвиҷу тарғиби сулҳу субот

Economization-сарфаҷӯии иқтисодӣ

Activation-фаъолсозии барномаву лоиҳаҳо

Cooperation-ҳамкорӣ

Elimination-маҳву бартарафсозии хатарҳои ҷомеа

Ва ё аз забони камина,

Имсоли соли борон,

Мева шудаст фаровон.

Аз он хӯред дӯстон,

Кунед шукри Раҳмон.

Диёри Тоҷикистон,

Ҳама гаштааст гулистон.

Зи Ваҳдату дӯстӣ,

Ватан шудаст нуристон.

Ҳар кас донад қадри он,

Монад доим дар амон.

В-агар онро надонад,

Бошад доим дар зиён.

Мирсаид Раҳмонов,

ходими калони илмии

шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ

[1] Доктор Фотима Реҳан. Иқбол, таълим ва ҷавонон.Рӯзномаи Nation https://www.nation.com.pk/09-Nov-2017/iqbal-education-and-youth November 09, 2017

[2] Муҳаммад Иқболи Лоҳурӣ. Куллиёти Форсӣ. «ПАЁМИ ОШНО» ДУШАНБЕ - 2008 ББК Муҳаррири масъул: Қиёмидин Сатторӣ Ҳуруфчин ва саҳифабанд: Ҳамидуллоҳи Азиз с.17-17

[3] (Ниг. Алии Муҳаммадии Хуросонӣ. Мавлоно Румӣ, аллома Иқбол ва Халилуллоҳи Халилӣ. Алманахи «Боргоҳи сухан», китоби 9, Маскав, 2007, саҳ. 7).  

[4] Муҳаммадризо ТОҶДИНӢ. Маорифшоире аз табори Рудакиву Фирдавсӣ. Садои Мардум/ №2 - 3 (3796 -3797) 06.01.2018