Тайи солҳои ахир равобити Арабистони Саудӣ ва Чин шоҳиди тавсеъаи бесобиқа гардида, аз ҷумла ҳамкориҳо дар бахшҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, низомӣ ва фарҳангӣ шудааст. Ҳам Арабистони Саудӣ ва ҳам Чин хостори таҳкими равобити дуҷониба шудаанд. Муносибатҳо ба афзоиши нишондиҳандаҳои мубодилаи тиҷорӣ, кушодани бонкҳои чинӣ дар Арабистони Саудӣ, муомилоти аслиҳа ва қабули таълими забони чинӣ дар баъзе мактабҳо ва донишгоҳҳо аз ҷониби Арабистони Саудӣ дар як мисоли беназири арабӣ зоҳир шудааст.
Дар замоне, ки равобити Арабистони Саудӣ ва Амрико, бахусус дар замони Барак Обама, раиси ҷумҳурии демократии Амрико, ба таниш мерасид, равобити Арабистони Саудӣ ва Чин пайваста беҳбуд ёфта, бо кишварҳои минтақа барои пайвастан ба тарҳи қабулшудаи Роҳи Абрешим бо мақсади истифода бурдани бартариҳои он шитоб мекарданд.
Дар ин мақола, ангезаҳои наздикшавии Арабистони Саудӣ ва Чинро баррасӣ мекунад ва дар партави нигарониҳои ИМА ва Аврупо аз афзоиши нуфузи Чин дар минтақаи Ховари Миёна ва Африқои Шимолӣ афзуда, суоли мизони мунтазири кишварҳо ва наздикшавии онҳоро меафзояд, чӣ гуна аст?
Раванди муносибатҳои Саудӣ ва Чин
Ҳарчанд ду кишвар 15 ноябри соли 1946 дар шаҳри Ҷиддаи Арабистони Саъудӣ нахустин паймони дӯстиро имзо карданд, аммо оғози воқеии равобити расмии ду кишвар то соли 1990 ба таъхир афтод. Муносибатҳо 20 сол боз мутаваққиф шуда буданд; Аз соли 1949 то соли 1979 бо идомаи равобити маҳдуд Боздиди шоҳ Абдуллоҳ ибни Абдулазиз, ки валиаҳд буд, дар соли 1998 ба Чин аз назари ҳайати расмии ҷониби Арабистони Саудӣ ба Чин баландтарин боздид аст.
Моҳҳое пас аз тасвиби Конгресси ИМА ҶАСТА ва тафоҳумҳои Амрикову Эрон дар бораи созиши ҳастаӣ, Си Ҷинпин, раиси Ҷумҳури Чин дар моҳи январи соли 2017 нахустин сафари худ ба Арабистони Саудиро анҷом дод ва дар ҷараёни он 14 созишнома, аз ҷумла ҳамкорӣ дар бахшҳои кайҳонӣ, илм ва энергияи барқароршаванда ба имзо расид. Зимни сафар эълом шуд, ки сатҳи равобити дуҷонибаи ду кишвар ба як шарикии ҳамаҷонибаи стратегӣ боло рафтааст ва ҳамчунин дар мавриди таъсиси як кумитаи муштараки сатҳи баланд тавофуқ ҳосил шуд.
Моҳи марти соли 2017 шоҳ Салмон ибин Абдулазиз ба Ҷумҳурии Халқии Чин як сафари расмӣ анҷом дод, ки аввалин шоҳи Арабистони Саудӣ буд, ки аз он дидан кард ва ду ҷониб ба маблағи беш аз 65 миллиард доллар, аз ҷумла дар бораи таъсиси як корхонаи ҳавопаймоҳои низомии чинӣ дар Арабистони Саудӣ тавофуқ намуданд.
Сафари савуми шоҳ Салмон ибни Абдулазиз Оли Сауд ба Чин пеш аз расидан ба тахт, ду боздиди ӯ сурат гирифта буд. Аввалин бор дар соли 1999, вақте ки ӯ волии вилояти Риёз буд ва дувуми он дар соли 2014, вақте ки валиаҳд буд.
Дар навбати худ Муҳаммад ибни Салмон ибни Абдулазиз, валиаҳди Арабистони Саудӣ, муовини нахуствазир ва вазири дифоъ дар моҳи феврали соли 2019 ба унвони таваққуфи савуми сафараш аз Покистону Ҳинд боздид кард, ки дар ҷараёни он созишномаҳои зиёде ба имзо расида буданд. Нахустин сафари валиаҳди Арабистони Саудӣ Муҳаммад ибни Салмон ба Чин дар соли 2016, ки тавассути он бо муовини нахуствазири Чин дар мавриди таъсиси кумитаи муштараки Саудӣ ва Чин қарордод имзо кард, ки дар он протоколи кори ҷаласаи аввали ин кумита сабт шудааст, низ ба мувофиқа расиданд.
Дар дидори Муҳаммад ибни Салмон - валиаҳди Арабистони Саудӣ ва муовини раиси Шӯрои давлатии Чин 15 созишнома ва ёддоштҳои тафоҳум миёни ҳукуматҳои Чин ва Арабистони Саудӣ дар бахшҳои мухталиф, ба вижа энержӣ, захираи нафт, истихроҷи маъдан, тиҷорат ва Созишнома бо Вазорати манзили Арабистони Саудӣ дар бораи таъсиси як шаҳри наве дар канори шаҳри (зард) ва имзои як созишномаи дигар оид ба рушди (Роҳи абрешими иттилоотӣ) ба имзо расид. Дар ин созишномаҳо ҳамчунин ёддошти ҳусни тафоҳум байни Вазорати илм ва технологияи чинӣ ва Шаҳри илм ва технология барои ҳамкорӣ дар соҳаи илмии Малик Абдулазиз, илова ба як ёддошти тафоҳум оид ба ҳамкорӣ дар соҳаи захираҳои об ба тасвиб расидааст.
Дар натиҷаи чунин ҳамкориҳо, ҳаҷми тиҷорати дуҷониба миёни Арабистони Саъудӣ ва Чин аз соли 2000 ба таври қобили мулоҳиза афзоиш ёфтааст, ба навиштаи рӯзномаи саудӣ “Ар-Риёз” (23 феврали соли 2019) ва дар соли 2008 ҳаҷми тиҷорати дуҷониба миёни ду кишвар ба 32 миллиард доллар расидааст, ки ин ба нафъи Арабистони Саудӣ мерасад. Арабистони Саудӣ бузургтарин шарики тиҷоратии Чин дар Осиёи Ғарбӣ аст. Тибқи изҳороти сафири Чин дар Арабистони Саудӣ Ли Хуасин (2018), табодули тиҷорат байни Шоҳигарии Арабистони Саудӣ ва Чин дар давоми як сол 18% афзуда, ба беш аз 50 млрд. доллар дар соли 2017 интизор меравад. Ташаббуси як камарбанд ва як роҳ ҳамкориҳои тиҷоратии ду кишварро дастгирӣ карда, тақвият мебахшад.
Ҳадафҳои ҳамкориҳои Арабистони Саудӣ
Риёз дар равобит бо Пекин як қатор бартариҳоеро мебинад, ки метавонанд дар беҳбуди манофеи сиёсӣ, иқтисодӣ, амниятӣ бо талошҳои маҳдуд ва бо харҷи камтар аз ҳамтоёни худ дар муқобили кишварҳои ғарбӣ баён шаванд.
Бозори ташнаи нафт
Иқтисоди Чин як иқтисоди бузург ва яке аз иқтисодҳои босуръат ва рушдёбанда дар ҷаҳон аст, ба манобеъи нафту энержӣ ниёз дорад. Дар ҳоле, ки талаботи иқтисоди Амрико ба он коҳиш меёбад. Дар натиҷаи вобастагии худ ба нафти маҳаллии сахрӣ, эҳтиёҷоти мутақобилан ба нафт ва фурӯши он ҳам барои Чин ва ҳам Арабистони Саъудӣ меафзояд. Дар соли 2004, Арабистони Саудӣ дар Чин се миллиард доллар сармоягузорӣ карда буд, то дар музофоти Фуҷиан, ҷанубу шарқи Чин як иншооти нафту кимиё бунёд кунад, ки ҳашт миллион тонна нафти хомро коркард мекунад. Дар соли 2005 тиҷорат ба 59% афзоиш ёфт ва Арабистони Саудӣ ҳамчун бузургтарин содиркунандаи нафт ба Чин аз Ангола пеш гузашт. Дар семоҳаи аввали соли 2010 содироти нафти Саудӣ ба Чин ба беш аз як миллион баррелро ташкил дод ва ҳаҷми содироти нафти Арабистони Саудӣ ба ИМА аз ин ҳам зиёдтар буд. Ширкати саудӣ (SABIC) ҳар сол ба Чин бо беш аз ду миллиард доллар маҳсулоти нафтӣ содир мекунад.
Хулоса
Байни Арабистони Саудӣ ва Чин эҳтиёҷоти зиёд ва мутақобила вуҷуд дорад, ки ду кишварро водор мекунад, ки равобити дуҷонибаи худро дар беш аз як соҳа инкишоф диҳанд. Муносибатҳои Арабистони Саъудӣ ва Чин бо вуҷуди суръатбахшии наздикшавӣ, ҳанӯз ба тактика наздиктар аз иттиҳоди стратегӣ ҳастанд, зеро онҳо то ҳол санҷида нашудаанд. Бо вуҷуди ин, нафти сахрии Амрико, тағйирот ва ақибнишинӣ дар баъзе мавқеъҳо, Амрико дар баробари баъзе файлҳои муҳим барои Арабистони Саудӣ, метавонад Арабистонро ба сӯи иттиҳоди миёни стратеги Арабистони Саудӣ ва Чин дар баъзе файлҳои мушаххас равона кунад. Ҳатто бояд эътироф кард, ки раҳбарони Арабистони Саудӣ ва Амрико то ҳол бовар доранд, ки равобити ду кишвар стратегӣ буда, ба манфиатҳои муштарак ноил мешаванд, гарчанде ки раҳбарони ҳарду тараф шоҳиди ақибнишинӣ аз пешинаи худ буданд.
Тарҷумаи Умед П, ходими илмии Институт
