Шаҳри Душанбе, пойтахти Тоҷикистони соҳибистиқлол, на танҳо маркази сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии мамлакат, балки рамзи ифтихори миллӣ ва худшиносии тоҷикон дар арсаи ҷаҳон аст. Ин шаҳри бостонӣ, ки таърихи беш аз дунимҳазорсола дорад, имрӯз ба яке аз зеботарин ва амнтарин шаҳрҳои минтақа табдил ёфтааст. Дар ин мақола, ки ба Рӯзи пойтахт – шанбеи сеюми апрел, яъне 19 апрели соли 2025 бахшида шудааст, мо ба ҷанбаҳои таърихӣ, фарҳангӣ ва муосири Душанбе назар меафканем.
Таърихи Душанбе ба давраҳои қадим, аз ҷумла асри санг ва маданияти Ҳисор, бармегардад. Бозёфтҳои археологӣ, аз қабили асбобҳои сангину мисӣ ва осори давраи биринҷӣ, аз ҳузури инсон дар ин сарзамин ҳанӯз 2300 сол пеш шаҳодат медиҳанд. Номи Душанбе бори аввал дар соли 1676 дар номаи хони Балх ба шоҳи Москва зикр шудааст ва решаи он ба “душанбебозор” – бозори рӯзи душанбе пайванд дорад, ки дар чорроҳаи Роҳи бузурги абрешим ҷойгир буд. Ин бозор макони тиҷорати тоҷирони Самарқанд, Бухоро, Хуҷанд ва Хатлон буда, молҳои гуногун, аз абрешими чинӣ то чити русӣ, дар он ба фурӯш мерафт.
Душанбе дар тӯли таърих бо номҳои “Суман” ва “Шумон” ёд шуда, қалъаи Ҳисори Шодмон яке аз нишонаҳои он давраҳост. Дар асри 19 ва ибтидои асри 20, Душанбе маркази маъмурии Бухорои Шарқӣ буд ва соли 1925 расман мақоми шаҳр гирифт. Бо пайвастшавии хати роҳи оҳан дар соли 1929 ва рушди саноат, аз қабили бофандагӣ ва мошинсозӣ, Душанбе ба маркази муҳими иқтисодӣ табдил ёфт.
Душанбе ҳамчун пойтахт набзи сиёсати миллиро дар даст дорад. Ин шаҳр макони баргузории чорабиниҳои муҳими байналмилалӣ, аз қабили ҷаласаҳои Созмони ҳамкории Шанхай ва форумҳои об аст. Ҳамзамон, Душанбе бо намояндагиҳои дипломатӣ, созмонҳои ҷаҳонӣ ва бонкҳои байналмилалӣ иртиботи густурда дорад.
Имрӯз Душанбе на танҳо маркази маъмурӣ, балки шаҳри шуғл, савдо, саноат ва фарҳанг аст. Барои меъморон ин шаҳр бо иншоотҳои муосир ва ёдгориҳои таърихӣ, барои сиёсатмадорон бо меҳвари идора ва барои мардум бо ваҳдату орзуҳо шинохта шудааст.
Дар 34 соли истиқлолият, Душанбе аз як деҳаи хурд бо 6000 аҳолӣ ба шаҳри замонавӣ бо биноҳои осмонбӯс, боғҳои зебо ва инфрасохтори муҳташам табдил ёфт. Ин пешрафтҳо бо роҳбарии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва талошҳои шаҳрдори ҷавон муҳтарам Рустами Эмомалӣ ба даст омадаанд. Аз соли 2017, Рустами Эмомалӣ бо ташаббусҳои созанда Душанберо ба гулшаҳри минтақа мубаддал карданд.
Дар ин муддат, беш аз 2,7 миллион метри мураббаъ манзил, 145 муассисаи маориф, 21 беморхона ва 90 корхонаи саноатӣ сохта шуд. Иншооти рамзии “Майдони Истиқлол” бо тоҷи зебои худ яке аз намунаҳои барҷастаи ин давра аст. Ҳамчунин, Душанбе мизбони чорабиниҳои бузург, аз ҷумла “Пойтахти фарҳангии Иттиҳод-2021” ва Бозиҳои Осиёи Марказӣ гардид.
Душанбе бо беш аз 20 шаҳри ҷаҳон, аз ҷумла Санкт-Петербург, Теҳрон ва Анқара, паймони бародаршаҳрӣ дорад ва аъзои созмонҳои байналмилалии шаҳрҳост. Ин иртиботҳо шаҳрро ба маркази муҳими минтақавӣ табдил додаанд.
Нақшаи генералии Душанбе барои 50 соли оянда тарҳрезӣ шуда, сохтмони иншооти муосир, аз қабили биноҳои вазоратҳо ва телевизионҳо, идома дорад. То ҷашни 35-солагии истиқлол дар соли 2026, иншооти нав ба истифода дода хоҳанд шуд, ки нишонаи идомаи рушди пойтахт аст.
Душанбе имрӯз шаҳрест, ки бо зебоӣ, амният ва фарҳанги волояш дили ҳар меҳмонро тасхир мекунад. Талошҳои Рустами Эмомалӣ ва дастгирии Пешвои миллат ин шаҳрро ба биҳишти рӯйи замин ва манбаи ифтихори тоҷикон табдил додаанд.
Мо, сокинони Душанбе, вазифадорем, ки ин шаҳри зеборо ҳифз кунем, фарҳанги шаҳрнишиниро боло барем ва дар паҳлуи роҳбаронамон барои ободии он кӯшем. Душанбе на танҳо пойтахти Тоҷикистон, балки хонаи умеди ҳар тоҷик ва оинаи тамаддуни мост.
Шарифзода Сураё,
корманди илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии
Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
