Ҳиндустон кишварест, ки пайравони мазҳабҳову забонҳои бешумор ва фарҳангҳои рангоранг аст канори ҳам зиндагӣ мекунанд. Онҳо ба нишони таъкид бар асли худ ҷашну ҷашнвораҳо, маросимҳо ва фестивалҳо баргузор менамоянд. Тақрибан ҳар моҳ ин ҷашнвораҳо ва чорабиниҳои фарҳангию миллӣ, ки аз рӯи Қонуни Ҳиндустон бо тантанаҳои махсус шакли қонунӣ гирифтааст, тибқи нақшаи муайян баргузор карда мешаванд. Барои ҳар сайёҳе, ки ба ин кишвар сафар мекунад, баргузории чунин тантанаҳо хеле шавқовар ва тааҷҷубовар аст. Инчунин худи ҳиндиҳо низ дар чунин маросимҳои динӣ ва фестивалҳои гуногунранг бо шавқи зиёд иштирок мекунанд. Яке аз ин ҷашнҳо, ки бо шукӯҳу шаҳомат баргузор карда мешавад, фестивали Дашера мебошад. Тасвири расму оини ин ҷашн дар хотироти банда, ки ҳангоми сафари таълимӣ ба ин кишвари афсонавӣ, мушоҳида кардам, сахт нақш баст.

Дар ҳиндуизм бо якчанд ном ёдоварӣ кардани қаҳрамонон ё рӯйдодҳоро хеле дӯст медоранд, ки Дашера низ истисно нест. Тарҷумаи дақиқи яке аз номҳои Дашер "ҷашни нӯҳ шаб" аст. Ин ҷашн, дар умум аз як ҳафта зиёд давом мекунад ва ҳар рӯзи он рамзҳо ва маъноҳои муқаддаси худро дар ақидаи ҳиндувон дорад. Ҷолиби диққат ин аст, ки дар тӯли сол ҳиндуҳо ин ҷашнро дар охири моҳи сентябр ва аввали моҳи октябр ҷашн мегиранд, аммо дар баъзе минтақаҳои Ҳиндустон чунин ҷашнҳо метавонанд тақрибан панҷ маротиба баргузор шавад. Ҳамаи инро танҳо омодагии ҷиддиву густарда ба ҷашни асосӣ, ки одатан дар моҳҳои сентябр-октябр баргузор мешавад, номидан мумкин аст. Имсол баргузории он ба аввали моҳи октябр ва охири сентябр рост меояд.

Маврид ба таъкид аст, ки барои Ҳиндуҳо Дашера на танҳо як ҷашнвораи рангоранг аст, ки дар мардум метавонанд хурсандӣ кунанд ва онро бо сурудҳои гуногунранги ҳиндӣ иҷро карда, ба рақс оянд. Балки пеш аз ҳама, сокинони Ҳиндустон дар хотир доранд, ки дар ин ҳодиса таърихи онҳо, ҳатто мифологӣ бошад ҳам, сабт шудааст. Яке аз қадимтарин ривоятҳои ҳиндуҳо дар бораи пирӯзии бузурги қаҳрамонии Рама бар девҳо нақл мекунад. Мувофиқи ривояти таърихии ҳиндиҳо, худои олии Вишну ба шакли кӯдаке табдил ёфт, ки дар оилаи шоҳ таваллуд шудааст. Ӯро Рама номиданд. Қиссаи ӯ дар "Рамаяна"-и машҳур, ки ба ҳаёт ва корнамоиҳои қаҳрамон бахшида шудааст, муфассал нақл мешавад. Пас аз он ки Рама ҳоким шуд, ӯ зани дӯстдоштаи худ–Ситаро, ки ба зебоӣ ва ҷозибаи илоҳии худ машҳур буд, интихоб кард. Аммо зиндагии осоиштаи онҳо аз сабаби найрангҳои душманон вайрон мешавад. Барои наҷот додани падари худ аз шармандагии хоинон Рама аз ҳуқуқи ворисии ҳокимият даст мекашаду ба ҷангал меравад, то худро ба хизмати рӯҳонӣ бахшад. Сита ва бародараш бо ӯ мераванд.

Дар он ҷо девҳои Равана духтари зебоеро ки фиреб дода, аз дӯстдоштааш рабуда буданд, мебинанд. Рама бо лашкари Равана ба ҷанг мепардозад, ба ӯ худоён ва қаҳрамонон кӯмак мекунанд. Кӯмаки махсус аз олиҳаи силаҳшӯр Дурга меояд. Ба ифтихори ӯ Рама дар давоми як ҳафта рӯза мегирад ва дар рӯзи ҳаштум рақибро мағлуб намуда, ҳамсарашро озод мекунад. Дар рӯзи нӯҳум, тавре ки дар афсона нақл мешавад, Рама, Сита ва тамоми мардуми шодмон ба шарафи худои муқаддаси Модар ибодат карданд, ки ба онҳо дар бартараф кардани қувваҳои торик кӯмак кард.

Барои ҳиндуҳо Рама симои қаҳрамони ҳақиқӣ, содиқ ба ватан ва вазифаи худ, ростқавлу наҷиб аст. Дашера маҳз ба ифтихори ҷасорати Ӯ баргузор мешавад. Яке аз рукнҳои асосии ҷашн хондани пораҳо аз "Рамаяна" мебошад. Ин порчаҳо аз матнҳои қадимӣ гирифта шудаанд, ки дар онҳо ҷанг бо девҳо, қаҳрамонии Рама, муқовимати ӯ бо Равана тасвир шудааст. Сарояндагони гимнҳои махсусан омодашуда онҳоро месароянд ва касеро, ки ба ҷаҳон нур оварду торикии бадро аз он берун кард, ситоиш мекунанд.

Дар минтақаҳои ҷанубии Ҳиндустон Дашера каме тобиши дигар мегирад. Дар он ҷо ин ҷашн на танҳо ба ғолиби асосӣ бахшида шудааст. Чунон ки зикр шуд, дар афсона ба кӯмаки Дурга таъкид мекунад. Ин олиҳаро дар чеҳра ситоиш мекунанд. Мувофиқи эътиқоди ҳиндуҳо, Дурга, Лакшми ва Сарасвати симои сегонаи худои бузург мебошанд, ки тамоми ҷаҳонро бо муҳаббати худ пур мекунанд. Ин Модари бузургест, ки метавонад гармиро гарм кунад ва ба касе, ки ба "фарзандонаш" таҷовуз мекунад, сахт зарба занад.

Дар рӯзҳои ҷашни Дашера ба ин худоён тӯҳфаҳо дар шакли шириниҳо ва гулҳои ороишӣ оварда мешаванд ва ба ифтихори онҳо рақсҳои расмӣ ба иҷро мерасанд, ки ин хусусияти муҳимми ҷашни Дашера ба ҳисоб меравад. Ва ин ҷашн дар воқеъ ба фестивали бузург монанд аст. Дар тӯли тамоми нуҳ рӯз, дар ҷои махсус, дар паҳлуи қурбонгоҳ, ки дар он об ҷорист, панҷ ҳайвоне, ки браҳманҳо интихоб кардаанд, нигоҳдорӣ мешавад. Инҳо буфолӯ (ҷонварест аз тираи говон ва дастаи ҷуфтсумон бо шохҳои ҳилолӣ; говмеш), гӯсфанд, моҳӣ, мурғ мебошанд. Тамоми пандитҳо (яъне пешвоёни динӣ) низ онҷо наздиктар ҷамъ меоянд ва иҷрои маросимро мунтазир мешаванд. Хонаводаи Раҷаи Куллу бо ҳамроҳии гурӯҳи сарбозон ва браҳманҳо ба ҷои қурбонӣ мефарояд. Раҷа ба сари иҷрокунандаи маросим навори сурх мебандад. Барои ҳар як ҳайвон, ки бояд онҳоро қурбонӣ кунанд, алоҳида кордҳои махсуси худро омода мекунанд. Буфолӯ, гӯсфанд, моҳӣ, мурғро як-як ба назди худоён оварда, бо хондани дуоҳо ва сурудҳои расмӣ маросими қурбониро ба анҷом мерасонанд. Пас аз анҷоми маросими қурбонӣ ва ибодат ба ҳамаи худоён пандитҳо издиҳомро бо шукӯҳу шаҳомат табрик мегӯянд. Бо ҳамин расму оини фарҳангии ҳамешагӣ ва ҷашни Дашера ба охир мерасад. Дар ҷои қурбонӣ ба тамоми мардуми ҷамъомада хуни ҳайвоноти қурбонии муқаддас пошида мешавад. Ин ба маънои маросим аст ва ёдбуди пирӯзии Рама бар Равана ба анҷом мерасад.

Гумон меравад, ки силоҳи пурқувват бар зидди қувваҳои бад дар рӯзи Дашера ҷавоҳирот ва тӯҳфаҳо мебошанд. Ҳангоми ҷашн шумо набояд ҳайрон шавед, агар мошинҳо ва одамонро мебинед, ки ҳама гулчанбарҳои шукӯфон доранд. Ҳиндуҳо боварӣ доранд, ки ҳама чизи дурахшон ва равшан бояд девҳоро, ки аз ягон ҷои олам ба ҷаҳон ҳамчун як пора менигаранд, аз худ дур кунад,. Аз ин рӯ, ҳар як оилаи ҳиндӣ дару тирезаҳои хонаҳои худро оро медиҳад, инчунин ба ҳама хешовандон ва дӯстон тӯҳфаҳои рамзӣ тақдим мекунад. Дар маҷмуъ, Дашера ба ҷашни соли нав монанд аст, аммо бо зебоии рангоранги гулҳо ва рангорангии ранги ҳиндӣ.

Дар шаҳри Деҳлӣ ҷашни Дашера воқеан манзараи хеле таъсирбахш ба худ мегирад. Дар рӯзи охир майдони асосӣ барои раҳпаймоии бузург холӣ карда мешавад. Дар миёни издиҳоми роҳпаймоён ҳайкалҳои азимҷусса, ки ба сутуниҳо баста шудаанд, "пеш мераванд". Барои бурдани онҳо одатан чаҳорчӯба ва занбарҳои махсус истифода мешаванд, одамони аз кастаҳои миёна ва боло иҷозати сари китфҳои худ бардоштани онҳоро доранд. Ин ҳайкалҳо ба лӯхтакҳои калон шабоҳат доранд, ки баландии бениҳоят доранд, то ҷое, ки дар сатҳи пойи одамон мемонанд.

Пас аз анҷоми роҳпаймоӣ ҳайкали Равана тибқи анъана худ аз худ сӯзонда ё вайрон карда мешавад, ки тамоми майдонро бо шарораҳои ранга пур мекунад (дар ин ҷо ҳама чиз бо ихтиёри пиротехникҳо ва хаёлот сурат мегирад). Чунин хотима рамзи марги торикӣ ва қувваҳои харобкунанда, инчунин даъват ба ҷашни умумӣ мебошад, ки то субҳ идома меёбад.

Дашера на танҳо дар Ҳиндустон маъруфият пайдо карда аст. Мухлисони ин анъана дар кишварҳои гуногун, ба монанди Русия, низ чунин фестивалро баргузор мекунанд. Гарчанде ки, албатта, дар ин ҷойҳо ҷашн ба мисли ватани худ он қадар шукӯҳманд ба анҷом намерасад, имконияти хуби эҳсос кардан ё иштирок намудан дар фарҳанги қадимии яке аз кишварҳои пурасрортарин дар ҷаҳон мебошад.

Хулоса, Дашера яке аз ҷашнҳои рангинтарини қадимаи Ҳиндустон аст. Бо вуҷуди он ки ин ҷашн ба устураву ривоятҳои қадимтарин ва идеяи гузаштагони ҳиндиҳо ки садсолаҳо пеш бофта шуда буданд, асос ёфтааст, имрӯз онро мардуми Ҳиндустон пайравӣ менамоянд. Аз ин рӯ, Дашера на танҳо як ҷашн, балки як сафари воқеӣ ба таърихи гузаштаи мардуми ин сарзамин аст.

Шарипова М.

ходими илмии шуъбаи

Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ