Дар соли 2015 ифтитоҳи Рӯзномаи 2030 барои ноилгардӣ ба Ҳадафҳои Рушди Устувори (ҲРУ) Созмони Милали Муттаҳид (СММ) дар сатҳи байналмиллалӣ чаҳорчӯбаи умумиро фароҳам овард. Рӯзномаи 2030 ва 17 ҲРУ-и он саволҳои муҳимро вобаста ба гузариш ба рушди устувор ба миён мегузоранд.

Дар ин замина, Чин ба далели дастовардҳои таъсирбахши иҷтимоию иқтисодии худ, ки боиси тағйироти босуръат, вале мутаносиб гардид, таваҷҷуҳи зиёдро ҷалб кард. Камбизоатӣ ба таври назаррас коҳиш ёфт, аммо пешрафти умумӣ аз сабаби афзоиши нобаробарӣ, ифлосшавии муҳити зист ва фарқияти шадид байни музофотҳо на ҳамеша ҳамоҳанг ё устувор буд. Вобаста ба ин, сиёсатмадорони Чин, ки аз нобаробарии дохилии иқтисодӣ ва иҷтимоӣ огоҳанд, тайи даҳсолаи охир стратегияҳои сиёсатеро пешниҳод карданд, ки ба рушди устувори аз ҷиҳати экологӣ мутавозин нигаронида шудаанд ва кӯшиш карданд, ки уҳдадориҳои кишварро ба Рӯзномаи рушди устувор то соли 2030 тавассути сафарбар кардани захираҳо дар рушди устувор тақвият бахшанд.

Тибқи Index Global SDG 2023, Чин бо 72,01 хол дар байни 166 кишвар дар ҷои 63-юм қарор дорад (дар ҷои аввал Финляндия бо 86,76 хол, Тоҷикистон бо 69,19 хол дар ҷои 85-ум). Чин махсусан дар ҲРУ 1 (Бидуни камбизоатӣ), ҲРУ 4 (Таҳсилоти босифат) ва ҲРУ 8 (Меҳнати шоиста ва рушди иқтисодӣ) хуб кор мекунад, дар ҳоле ки мушкилоти асосӣ дар ҲРУ 10 (Коҳиш додани нобаробарӣ) ва ҲРУ 14 (Ҳаёт дар зери об) боқӣ мемонад.

Аз соли 2005 инҷониб, стратегияҳои рушди Чин ҳарчи бештар консепсияи васеи рушдро дар бар мегиранд, ки он ҳам дар стратегияи "Ҷамъияти ҳамоҳанг"-и Ҳу Ҷинтао ва ҳам дар тарҳи "Орзуи чинӣ"-и Си Ҷинпин истифода мешавад. Нақшаи панҷсолаи 13-уми Чин (2016-2020), ки моҳи марти соли 2016 қабул шуда буд, ба панҷ рукн – инноватсия, ҳамоҳангсозӣ, иқтисоди сабз, дарҳои боз ва фарогирӣ – тавассути бастаи амалҳо, ки аз нақшаи навовариҳои илм ва технология, коҳиши камбизоатӣ, роҳнамоӣ оид ба беҳтар намудани муҳити зист ва дигар нақшаҳои дахлдор иборатанд, такя мекунад. Нақшаи панҷсолаи 13-уми Чин ҲРУ-ро дақиқ инъикос мекунад ва роҳнамоии назариявиро барои талошҳои Чин барои татбиқи Рӯзномаи 2030 ва мусоидат ба рушди устувор таъмин мекунад.

Баъдтар дар ҳамон сол, дар моҳи сентябри соли 2016, Нақшаи миллии Чин оид ба татбиқи рӯзномаи 2030 оид ба рушди устувор расман қабул карда шуд. Он таҳлили чолишҳо ва имкониятҳоеро, ки Чин дар татбиқи Рӯзномаи 2030 рӯбарӯ мешавад, инчунин асосҳои идоракунӣ, принсипҳо ва равишҳои умумии татбиқ тавассути табдил додани ҳар як аз 169 ҲРУ ба нақшаҳои амал пешниҳод мекунад.

Қабули Нақшаи панҷсолаи 14-ум дар моҳи марти соли 2021 нишон медиҳад, ки Чин стратегияи рушдеро, ки ба ҳифзи муҳити зист ва шукуфоии умумӣ нигаронида шудааст, пайгирӣ мекунад. Дар ҳақиқат, ҳукумат ҳадафҳои марбут ба истеҳсол ва истеъмоли энергияи тоза, кам кардани истеъмоли энергияи истихроҷшуда ва карбонӣ ва иштирок дар идоракунии глобалии вобаста ба иқлимро муқаррар кардааст. Гузашта аз ин, ин аввалин нақшаест, ки дар он афзоиши маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД) зикр нашудааст, ки ба тағйири афзалият ба ҳадафҳои ғайрипулӣ мувофиқат мекунад.

Ба ибораи дигар, ба назар мерасад, ки ҳукумати Чин стратегияҳои рушди миёнамуҳлат ва дарозмуҳлат ва дигар нақшаҳои дарозмуддати соҳавиро бо Рӯзномаи то соли 2030 ҳамоҳанг ва ҳамгиро кардааст. Гузашта аз ин, ҳукумати Чин дар байни 45 муассисаи давлатӣ як механизми ҳамоҳангсозӣ байни вазоратҳо таъсис дода, ба ин васила барои талошҳои амалӣ кафолати қавии институтсионалӣ фароҳам овардааст.

Ҳамин тариқ, дар Чин, дар баробари кишварҳои дигар, чаҳорчӯбаи умумии муттаҳид кардани сатҳҳои гуногуни идоракунӣ ва ҷонибҳои манфиатдор, ки дар Рӯзномаи 2030 пешбинӣ шудааст, дар уҳдадориҳои сиёсии афзоишёбанда, асосҳои мутобиқшудаи институтсионалӣ ва ҳамоҳангсозии нақшаҳои миллӣ ва маҳаллӣ бо ҲРУ ифода ёфтааст.

Дар маҷмуъ, Чин намунаи хуби ҳамгирошудаи рушди устуворро дар доираи ҳадафҳои гуногун пайгирӣ кардааст, вале баъзе нобаробарӣ боқӣ мемонад. Аз як тараф, комёбиҳои иқтисодию иҷтимоии ҶМЧ махсусан ҷолиби диққатанд ва бо муборизаи вай барои бартараф кардани камбизоатӣ равшан нишон дода шудаанд. Аз тарафи дигар, Чин аз нигоҳи устувории экологӣ аз сатҳи миёнаи ҷаҳонӣ ақиб мондааст. Ин тасдиқ мекунад, ки ҳадди ақал дар аввал, ислоҳоти Чин ба манфиати шукуфоӣ аз ҳисоби ҳадафҳои сайёра ба таври номутаносиб интихоб шудаанд.

А.Ҳабибов,

ходими илмии шуъбаи

Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ