Қазоқистон дар солҳои истиқлолият дар рушди кишвар ба муваффақиятҳои назаррас ноил гардид. Ба туфайли фаъолияти сулҳҷӯёна ва ташаббусҳои ҷаҳонӣ оид ба таҳкими амнияти минтақавӣ, кишвар вазни назарраси сиёсӣ ва эътибори байналмилалӣ ба даст овард.
Аз чумла, дар моҳи августи соли 2021, аз рӯзи баста шудани озмоишгохи ҳастаии Семипалатинск 30 сол мешавад. Аввалин Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон –Н.Назарбоев дар бораи ихтиёран даст кашидан аз силоҳи ҳастаӣ қарор қабул кард. Қазоқистон мероси тавонои ҳастаӣ дошт. Бо ин тасмим, Н.Назарбоев чаҳорумин маҷмааи ҳастаии ҷаҳон - майдонҳои озмоишӣ, мошинҳои интиқолдиҳанда, комплексҳои рушдро баст. Аз он вақт инҷониб, Қазоқистон идеяи нест кардан ва паҳн накардани силоҳи ҳастаиро дар ҷаҳон пайваста таблиғ мекунад.
Президенти аввали Казокистон дар бисёр саммитҳои байналмилалӣ оид ба масъалаи ҳастаӣ иштирок кардааст. Соли 2016 Нурсултон Назарбоев Манифести «Сулҳ. Асри XXI»-ро барои ҳамаи халқҳо ва пешвоёни ҷаҳон навишт, ки он эътирофи ҷаҳонӣ пайдо кардааст. Моҳияти Манифест аз он иборат аст, ки ҳама кишварҳо бояд ба сӯи халъи силоҳи ҳастаӣ якҷоя ҳаракат кунанд ва то соли 2045 (садсолагии СММ) тамоми ҷаҳон аз силоҳи ҳастаӣ комилан даст кашад. Манифест санади расмии СММ гардид. Ин эътирофи баланд аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ аз кӯшишҳо ва саҳми шахсии Нурсултон Назарбоев дар таҳкими амнияти ҷаҳонӣ мебошад.
Қазоқистон ба яке аз ташаббускорон ва барандагони (дар қатори дигар кишварҳои ОМ) минтақаи аз силоҳи ҳастаӣ озод табдил ёфт. Соли 2006 дар Семипалатинск созишномаи дахлдор ба имзо расид.
Нақши кишвар дар паҳн накардани силоҳи хастаи инчунин пас аз таъсиси Бонки камғанишудаи уран тахти сарпарастии МАГАТЭ, ки барои мусоидат ба дастрасии энергияи сулҳомези ҳастаӣ ва пешгирии кишварҳо аз таҳияи барномаҳои ғанисозии худ афзудааст, афзоиш ёфт.
Дар солҳои навадум замони љанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон баталиони Қазоқистон дар сарҳади Афғонистон қарор дошт ва он ҷо ҳамроҳ бо намояндагиҳои дигар кишварҳои ИДМ хизмат мекард. Дар соли 2014, Қазоқистон Қонун дар бораи фаъолияти ҳифзи сулҳро қабул кард. Аз он вақт инҷониб, Қазоқистон дар як қатор вазифаҳои посдори сулҳ ширкат меварзад.
Зиёда аз 15 сол қабл, имрӯз дар артиши Қазоқистон аввалин ва ягона қисми посдори сулҳи Казбат - баталиони посдори сулҳи Қазоқистон пайдо шуд. Аз он вақт сарбозони ӯ дар кишварҳои мухталифи ҷаҳон миссияҳои махсуси СММ-ро иҷро мекарданд, ки ҳадафашон ҳифзи субот ва амният дар минтақаҳо мебошад. Дар солҳои 2000-ум Казбат дар амалиёти посдории сулҳи нерӯҳои байналмилалии эътилоф дар Ироқ ширкат варзид. Дар ин ҷо, Қазоқистон бо безарарсозии минаҳо машғул буданд ва зиёда аз чор миллион минаро безарар карданд. Дар ҳама ҳолатҳо, Қазоқистон якбора якчанд ҷанбаҳои мусбатро нишон дод: иродаи нек, масъулият ва эътимодноки ҳамчун шарик. Ғайр аз ин, низомиёни ЉЌ таҷрибаи хуб гирифтанд. Соли 2015 Казбат дар як қатор кишварҳои Африқои Шарқӣ ба ҳайси нозирони ҳарбӣ ширкат кард.
Солҳои 2017-2018 Қазоқистон Шӯрои Амнияти СММ-ро раисӣ кард ва дар ин платформа ташаббусҳои сулҳҷӯёна аз рӯзномаҳои асосии ЉЌ буданд. Ин ғалаба далели равшани афзоиши нуфузи байналмилалии ҷумҳурии ҷавон буд. Аъзоёи СММ ташаббусҳои глобалии Сарвари давлат Н.Назарбоевро, алахусус дар соҳаи халъи силоҳи ҳастаӣ, мубориза бо терроризми байналмилалӣ, инчунин таъмини сулҳу амниятро, ки дар Манифести «Сулҳ. Асри XXI» дарљ гардидааст, дастгирї карданд.
Тирамоҳи соли 2018 Қазоқистон дар миссияи посдори сулҳи мандати СММ ширкат варзид. Ҳарбиёни Қазоқистон вазифаҳоро дар ҳайати қисми муваққатии СММ дар Лубнон дар ҳайати як баталиони калони Ҳиндустон иҷро карданд.
Президенти якуми Ҷумҳурии Қазоқистон эълом дошт, ки омодагии худро барои фароҳам овардани платформаи Остона барои гуфтушунид дар бораи қатъи амалиёти ҷангӣ байни тарафҳои даргир дар Сурия фароҳам меорад. Аз моҳи январ то октябри соли 2017 дар Остона ҳафт нишасти байналмилалӣ доир ба танзими вазъи Сурия баргузор шуд. Ҳамин тариқ, Қазоқистон дар мусоидат ба гуфтушунидҳои сулҳ, аз ҷумла дар Ховари Миёна, гузаронидани раванди Остона барои ҳалли низои шаҳрвандӣ дар Сурия нақши муҳим бозид. Дар маҷмӯъ, то соли 2019 зиёда аз 12 ҷаласа баргузор гардид. (Даргирии мусаллаҳона дар Сурия аз соли 2011 идома дорад). Соли 2019 амалиёт барои аз минтақаи низоъ дар Сурия баровардани қазоқистониҳо шуруъ шуд.
Ташаббуси таъсиси Иттиҳоди иқтисодии АвруОсиё лейтмотиви суханронии Президенти аввали Казокистон дар Маскав дар соли 1994 буд. Моҳи майи соли 2014 дар Остона созишнома дар бораи таъсиси ЕАЭС ба имзо расид. Аз 1 январи соли 2015 иттиҳодияи ҳамгироии ЕАЭС бомуваффақият фаъолият мекунад.
G-Global. Моҳи декабри соли 2011 бо ишора ба бесамарии форматҳои G-20 ва G-8, Президенти якуми Ҷумҳурии Қазоқистон Н.Назарбоев пешниҳод кард, ки платформаи нави коммуникатсионӣ - G-Global таъсис дода шавад. Вай ин ташаббусро дар як ҷаласаи тантанавӣ бахшида ба 20-умин солгарди Истиқлолияти Қазоқистон эълон кард. Платформаи G-Global, ба гуфтаи Н.Назарбоев, мебоист адолати тасмимгирии ҷаҳонро таъмин мекард. Илова бар ин, Н.Назарбоев изҳори ақида кард, ки сиёсати ҷаҳонӣ бояд принсипҳои нави ҷаҳонӣ таҳия кунад.
Дар доираи Форуми иқтисодии Остона (ФИО) дар соли 2014, Expo Global Risk ташкил карда шуд. Ин як чорабинии байналмилалии формати B2G (Business to Government) мебошад, ки барои ҳамгироии ҳамкории ҳокимияти иҷроия ва сохторҳои тиҷорати байналмилалӣ ва ватанӣ барои қабули қарорҳо ва тавсияҳои миқёси байналмилалӣ пешбинӣ шудааст. Чорабинии асосии Expo Global Risk ин конфронси One World For Life буд, ки онро Курт Велдон (Конгресси ИМА, 1987-2007) ва Томас Селуччи, мушовири технологияи Кохи Сафед (2007-2011) раисӣ мекарданд. Дар ҷараёни конфронс ташаббусҳои ҷаҳонӣ дар соҳаи идоракунӣ ва рафъи оқибатҳои офатҳои табиӣ, инчунин ҳамкории давлатҳо дар самти ошкор, пешгирӣ ва пешгирии офатҳои табиӣ ва офатҳои техногенӣ баррасӣ шуданд.
Конгресси пешвоёни динҳои ҷаҳонӣ ва анъанавӣ. Аввалин конгресси пешвоёни динҳои ҷаҳонӣ ва суннатӣ моҳи сентябри соли 2003 дар Остона бо ташаббуси президент Назарбоев баргузор шуда буд. Конгресси пешвоёни динҳои ҷаҳонӣ ва анъанавӣ як навъ варақаи боздид аз Қазоқистон шудааст. Ба шарофати ин ташаббуси Н.Назарбоев, конгресс ба таҳкими таҳаммулпазирӣ ва ҳамдигарфаҳмии байни намояндагони динҳо, фарҳангҳо ва тамаддунҳои гуногун саҳми калон гузошт ва мегузорад.
Аввалин конфронси байналмилалӣ дар қароргоҳи ЮНЕСКО бо иштироки коршиносон, олимон ва намояндагони як қатор муассисаҳои махсусгардонидашудаи Созмони Милали Муттаҳид бахшида ба татбиқи Нақшаи чорабиниҳои дар соли 2012 эълонкардаи Ассамблеяи Генералии СММ барои Даҳсолаи байналмилалии наздикшавиифарҳангҳо(2013 - 2022)баргузор гардид.Роҳбарияти ЮНЕСКО нақш ва дастгирии махсуси Қазоқистонро дар таблиғи ин ташаббуси ҷаҳонӣ қайд кард ва ифтитоҳи расмии он моҳи августи соли 2013 дар Остона бо иштироки директори генералии ЮНЕСКО Ирина Бокова ва Намояндаи олии дабири кулли СММ оид ба эътилофи тамаддунҳо баргузор гардид. Бори аввал ҷаласаи Комиссияҳои Миллӣ оид ба ЮНЕСКО (июли соли 2014, Остона) бо иштироки намояндагони 110 кишвари чахон баргузор шуд.
Конфронс оид ба тадбирҳои таҳкими эътимод дар Осиё (CICA). Идеяи даъвати CICA-ро Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон дар иҷлосияи 47-уми Ассамблеяи Генералии СММ соли 1992 эълон карда буд. Аввалин нишаст пас аз даҳ сол - соли 2002 дар Алмаато баргузор шуд. Платформаи CICA формати нави ҳамкорӣ дар соҳаи амният дар қитъаи Осиё гардид, зеро дар назди мушкилот ва хатарҳои нав ин ташкилот имкон дод, ки механизми самарабахши дипломатияи пешгирикунанда, ҷустуҷӯи дастаҷамъонаи ҳалли масъалаҳо барои таҳкими амнияти минтақавӣ таъмин намояд.
Саммити Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА) дар Остона. Саммити САҲА моҳи декабри соли 2010 дар Остона баргузор шуд. Дар ин нишаст 30 сарони давлатҳо ва ҳукуматҳо ширкат варзиданд. Дар натиҷа, Эъломияи Остона қабул карда шуд, ки меъёрҳо, принсипҳо ва ӯҳдадориҳои асоси ин созмонро тасдиқ кард. Қазоқистон аввалин кишваре дар ИДМ ва Осиёи Марказӣ буд, ки ба Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо роҳбарӣ кард. Раёсатии кишвар дар САҲА дар ҷомеаи ҷаҳонӣ эътирофи нуфуз ва дастовардҳои назарраси он гардид.
Моҳи январи соли 2018, Қазоқистон раиси Шӯрои Амнияти СММ шуд. Бояд кайд кард, ки пас аз гуфтугӯи телефонии Трамп ва Назарбоев дар моҳи сентябр, Кохи Сафед эълом дошт, ки «Президент Трамп ба Қазоқистон барои раҳбарияти минтақавӣ ва ҷаҳонӣ, аз ҷумла раёсатии он дар Шӯрои Амнияти СММ моҳи январ изҳори миннатдорӣ кард ва президент Назарбоевро барои баргузории Остона - ЭКСПО-2017» табрик намуда, бори дигар таъкид кард, ки Маъмурияти президенти ИМА ба муносибатҳои бо Қазоқистон аҳамияти калон медиҳад. Иёлоти Муттаҳида ва паймони НАТО аз таҳкими дӯстӣ бо чунин як бозингари муҳим дар ин қисмати ноороми ҷаҳон манфиатдоранд. Пас аз ин имзои як нақшаи нави панҷсолаи ҳамкории дуҷониба байни вазоратҳои мудофиаи Иёлоти Муттаҳида ва Қазоқистон ба амал омад.
Тааҷҷубовар нест, ки Қазоқистон қисми асосии Ташаббуси як камарбанд ва як роҳ шудааст. Ин кишвар 9-умин давлати ҷаҳон аст ва дар маркази қитъаи АвруОсиё ҷойгир аст.
Қазоқистон аввалин кишваре дар фазои пасошӯравӣ шуд, ки дар он идеяи “иқтисоди сабз” татбиқ карда мешавад. 25 сентябри 2007, дар иҷлосияи 62-юми Маҷмаи Умумии СММ Нурсултон Назарбоев пешниҳод кард, ки стратегияи ҷаҳонии энергияи экологӣ таҳия карда шавад. Соли 2009, Нурсултон Назарбоев Қонун дар бораи тасвиби Протоколи Киото дар чаҳорчӯби Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба тағирёбии иқлим, иқтисоди сабзро имзо кард, ки барои иштироки ҳамаи ҷонибҳо кушода аст.
Самти интихобшударо идома дода, соли 2011 дар иҷлосияи СММ Нурсултон Назарбоев барномаи шарикии “Пули Сабз”-ро барои баланд бардоштани рушди иқтисоди сабз дар минтақа ба миён гузошт, ки соли 2012 дар Саммити Умумиҷаҳонии СММ оид ба Рушди Устувор “Рио+20”, ки хамчун механизми байниминтақавӣ барои ҳама тарафҳо боз аст, тасдиқ карда шуд. Усули ҳамаҷонибаи Барномаи Шарикии “Пули сабз” ба ҳалли проблемаҳои экологии ҷаҳонӣ, ҳамкории фаъолонаи байни кишварҳоро дар самти пешбурди сиёсати самаранокии энергия ва сарфаи захираҳо, энергияи алтернативӣ, ҳамгироӣ дар соҳаи таҳқиқоти илмӣ ва ғайра дар бар мегирад.
Соли 2013 Президенти аввали Казокистон Консепсияи гузариши кишвар ба «иқтисоди сабз»-ро тасдиқ кард, ки он ба тағийроти амиқи системавӣ барои гузариш ба иқтисоди форматсияи нав тавассути баланд бардоштани сифати зиндагии аҳолӣ, кам кардани сарборӣ ба муҳити зист ва таназзули захираҳои табии замина гузошт. Дарвоқеъ, «иқтисоди сабз» роҳи ҳалли мушкилоти экологии глобалӣ дар заминаи мутақобилан судманд ва худмаблағгузорист, ки истеҳсолот бояд аз рӯи самаранокии экологӣ ва иқтисодӣ, яъне бо назардошти таъсири он ба муҳити зист, инчунин манфиатҳои тиҷоратӣ барои таҳиягарон ва барои худи ширкатҳои саноатӣбаҳо дода шавад.
Ғояи пешрафтаи Н.Назарбоев дар бораи ташкили Маркази байналмилалии технологияҳои сабз ва лоиҳаҳои сармоягузорӣ, ки соли 2015 дар 70-умин иҷлосияи Ассамблеяи Генералии СММ дар Ню-Йорк эълон шуда буд, воситаи воқеии таблиғи иқтисодиёт сабз на танҳо дар минтақаи Осиёи Марказӣ, балки дар ҷаҳон гардид.
20 июли соли 2016 Созишномаи Париж аз ҷониби Парлумони Ҷумҳурии Қазоқистон ба имзо ва тасвиб расид. Созишномаи Париж харитаи роҳро барои кохиши партовхо ва устуворӣ ба тағирёбии иқлимро тақвият медиҳанд.
Президенти якуми Ҷумҳурии Қазоқистон дар ташаккул ва рушди бахши манбаъҳои барқароршавандаи энергия дар Қазоқистон ва эътирофи ин кишвар ҳамчун бозингари арзандаи манбаъҳои барқароршавандаи энергия дар арсаи байналмилалӣ нақши ҳалкунанда дошт. Ҳамин тавр, 4 июли соли 2009 Нурсултон Назарбоев Қонун “Дар бораи дастгирии истифодаи манбаъҳои барқароршавандаи энергия”-ро тасдиқ ва ба имзо расонид. Дар моҳи марти соли 2013, Назарбоев Қонуни Ҷумҳурии Қазоқистонро “Дар бораи тасвиби оинномаи Агентии байналмилалии энергияи барқароршаванда”-ро ба имзо расонид ва ин ба Қазоқистон имкон дод, ки мақоми узви комилҳуқуқи агентиро ба даст орад ва дар байни кишварҳои ширкаткунанда эътирофи байналмилалиро ба даст овард.
Бояд гуфт, ки тӯли солҳои истиқлолият Қазоқистон мавқеи худро дар арсаи байналмилалӣ мустаҳкамтар намуда, сиёсати бисёрсамта, прагматикӣ ва фаъолонаи хориҷиро амалӣ намуда, дар ташаккул ва татбиқи рӯзномаи ҷаҳонӣ ва минтақавӣ дар соҳаи амният, ҳамкорӣ ва рушд саҳми назаррас мегузорад. Раёсат дар САҲА, ЕврАзЭС, СҲШ, СҲИ, СПАД ва Шӯрои Туркия далели эътибори олии байналмилалии Қазоқистон дар солҳои охир гардид.
Саримсоќов И. ходими илмии шуъбаи
Осиёи Марказии ИОМДОА АМИТ
