Дар даврони ҷаҳонишавӣ, ки боиси бархӯрди тамаддунҳо ва таҳдид ба ҳувияти миллии давлатҳои соҳибистиқлол гардид, масоили ташаккул ва амалисозии идеяи миллӣ чи дар муҳити олимону зиёиён ва чи сиёсатмадорону нухбагон аҳамияту афзалияти стратегиро ба худ касб намуд. Дар ин қарина саволе ҳам ба вуҷуд омадааст, ки оё мо - тоҷикон идеяи миллӣ дорем ё не? Ба ин савол посух чунин аст: мо тоҷикон идеяи миллӣ дорем ва бунёди онро ватандӯстию ваҳдати миллӣ ташкил медиҳад.

    Идеяи миллии мо тоҷикон дар дӯст доштани Ватан инъикоси худро меёбад ва ин ҳиссиёт дар қалби мо ҷойгир асту онро касе ба воситаи дастуру фармон ва ё тавассути шиорпардозӣ наметавонад интиқол диҳад. Миллате, ки идеяи миллӣ надорад, қурбонии таҷовузгарони хориҷӣ гашта, рӯ ба олами фано хоҳад овард. Агар ба маънидоди фалсафии ин падида рӯ оварем, идеяи миллӣ ба савол дар бораи маънии ҳастӣ ва ҳадафи мавҷудияти як ҷомеаи муайяни таърихӣ, яъне миллат ва давлат, инчунин, рисолати маънавии миллати мушаххас посух медиҳад. 

    Яке аз хусусиятҳои идеяи миллӣ аз он иборат мебошад, ки он фақат ба ҳадафи бузург – сифатан тағйир додани воқеият ва бо ин роҳ тағйир намудани тақдири миллат равона аст. Вобаста ба ҳар як давру замон вазифаҳои идеяи миллӣ тағйирпазиранд. Рисолати идеяи миллӣ дар он таҷассум меёбад, ки як миллати мушаххасро аз як нуқтаи таърих ба марҳилаи нави тараққиёти ин миллат, яъне ба пешрафт ва ба фардои муваффақ интиқол медиҳад. Маҳз идеяи миллӣ моро илҳом мебахшад ва ба мо баҳри хизмат барои рушди Ватан неруи тозаи мудаввом медиҳад. Ба ғайр аз ин, идеяи миллӣ мунтазам бо амалия ва таҷрибаи муосири миллат дар ҳамоҳангӣ қарор ёфта, ба чолишҳои замони худ вокуниш нишон медиҳад.

    Аслан идеяи миллӣ барои амалишавии чор падида зарур аст: ташаккули миллат, ҳимояти миллат аз таҳдидҳо, маҳфуз доштани миллат ва таъмин намудани рушду нумӯи миллат вобаста ба тағйирёбии вазъи иқтисодӣ - сиёсии ҷаҳони муосир.

    Баъд аз заволи Иттиҳоди Шӯравӣ, ба миллати тоҷик як хатари нав эҷод гардид, яъне аз байн рафтани давлати миллӣ ва эъмори давлати динмеҳвар. Дар ин лаҳзаҳо маҳз ҳисси ватандӯстӣ, ки яке аз пойдеворҳои идеяи миллӣ мебошад, ба Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои  миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имкон дод, ки миллатро аз парокандагӣ ҳифз намуда, бо ҳамин восита яке аз рисолати идеяи миллӣ, яъне ҳимояти миллат аз таҳдидҳоро, амалӣ созанд. Ва дар даврони Истиқлолияти давлатӣ бо ибтикори Сарвари давлат идеяи миллии тоҷикон дар шакли олии назариявӣ - методологӣ яъне дар идеологияи миллӣ бо номи “ваҳдати миллӣ” таҷассуми худро пайдо намуд. 

    Ба назари мо ваҳдати миллӣ на танҳо дар таърихи муосири тоҷикон, балки дар воқеияти сиёсии минтақаи мо бисёр як падидаи нодир ба ҳисоб меравад. Ин арзиш дар зеҳни мардуми тоҷик тасаввуротро оид ба арзиши олии ҳар як миллат – истиқлоли сиёсии Ватан такмил дод. Ватан ҳамчун арзиши олии ҳар як тоҷик, маънии ҳастии тоҷикро муайян мекунад, яъне ҳар як тоҷик баҳри Ватан зиндагӣ дорад ва агар лозим шавад худро қурбони ин Ватан мекунад. Консепсияи Ваҳдати миллӣ, ки муаллифаш Пешвои миллат мебошанд, маснуияти идеологии моро аз таҳоҷуми арзишҳои зиддимиллӣ, афкори тахрибкори экстремизми динӣ, таҳдидҳо дар фазои воқеӣ, хушунати иттилоотӣ дар фазои маҷозӣ ҳифз мекунад.

    Чуноне ки зикр кардем, яке аз рисолати идеяи миллӣ ин дигаргунсозии сифатан беҳтари воқеияти кунунӣ ва эҷоди замина баҳри гузаштан ба марҳилаи нав дар рушди миллату Ватан мебошад. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маҳз бо назардошти ҳамин рисолати идеяи миллӣ чор ҳадафи стратегии кишварро муайян намуданд: таъмини истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ, ҳифзи амнияти озуқаворӣ ва саноатикунонии босуръати кишвар. Расидан ба ин чор ҳадафи стратегӣ воқеияти иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии Тоҷикистонро дигаргун хоҳад сохт ва миллати моро ба марҳилаи сифатан нави рушди устувори миллӣ меоварад. Имрӯз вобаста ба расидан ба ҳадафҳои стратегӣ лоиҳаҳои бузург дар дилхоҳ соҳаи хоҷагии халқи Тоҷикистон амалӣ мешаванд ва дар оянда ҳам идома хоҳанд ёфт. 

    Пайкараи Исмоили Сомонӣ, Нишони давлатии мо, Парчами давлатии мо, Суруди миллии мо, Конститутсияи мо – ҳамчун рамзҳои миллӣ инъикосгар ва таҷассуми идеяи миллии тоҷикон мебошад. Ин рамзҳои миллат - рамзи рӯҳу иродаи шикастнопазири миллат аст. Маҳз рамзҳои миллӣ метавонанд ба одамон таъсири такондиҳандаву мусбат расонанд ва миллатро ба маҷрои муайяни сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ равон созанд. Рамзҳои муштараки миллӣ шаҳодат аз ягонагии фарҳанги сиёсӣ ва эътиқоди сиёсии миллат медиҳанд. Ба ҳамин хотир Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, новобаста аз мавҷудияти баъзе мушкилоти иҷтимоӣ - иқтисодӣ, ба ташаккули рамзҳои миллии тоҷикон, ки як унсури муҳими идеяи миллии мост, таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуданд. Дар давраи пасоҷангӣ дар Тоҷикистон бояд рӯҳи мардумро зинда мекарданд ва қувват мебахшиданд. Ин рисолатро танҳо эъмори рамзҳои миллӣ иҷро карда метавонист.

    Китобхонаи миллӣ, Осорхонаи миллӣ, Кохи Наврӯз сохта ба истифода дода шуданд ва сохтмони Театри миллӣ идома дорад. Ин сохтмонҳо аз як тараф агар иншоот бошанд ҳам, аз тарафи дигар рамзҳои миллӣ мебошанд, яъне ҳамон рамзҳои фарҳангии миллати мо мебошанд, ки бунёди сохтори ҳувияти миллии тоҷиконро ташкил медиҳанд. Китобхонаи миллӣ таҷассуми хислати китобдорӣ ва китобдӯстии миллати тоҷик аст. Маҳз барои таҳкими ин хислати миллати тоҷик Ҳукумати Тоҷикистон чандин сол аст, Озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст”- ро хеле муваффақ амалӣ карда истодааст. Ё худ Чойхонаи миллӣ ки бо номи “Кохи Наврӯз” машҳури замон аст, таҷассуми меҳмондӯстӣ ва меҳмоннавозии миллати тоҷик мебошад. НБО “Роғун” аз як тараф ҳамчун иншооти техникӣ шинохта шудааст. Аз тарафи дигар он рамзи миллӣ ба ҳисоб меравад, яъне рамзи зарфияти зеҳнии тоҷикон. Баҳри рушди минбаъдаи тафаккури техникӣ дар Тоҷикистон солҳои 2020 – 2040 Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф эълон шуд. Ин иқдоми наҷиб барои иҷрои рисолати идеяи миллӣ саҳми худро хоҳад гузошт ва дар дигаргунсозии миллат аҳамияти калидӣ хоҳад дошт.

    Дарахти идеяи миллӣ, албатта, дар таърихи миллат реша давонда, баргу шохаҳои ин дарахт баҳри фардои нек ва дурахшони миллат месабзанд. Ба ҳамин хотир, бо ибтикори Пешвои миллат дар даврони Истиқлолияти давлатӣ оину ҷашнҳои миллӣ ва арзишҳои фарҳангие, ки дар давоми асрҳо ягонагии маънавии мардумро ҳифз мекарданд, аз қабили Наврӯз, Шашмақом, Фалак ва монанди инҳо, эҳё гардиданд. 

    Албатта, ҳар як миллат кӯшиш мекунад, вобаста ба дигаргуншавии иқтисоди ҷаҳонӣ ва низоми муносибатҳои байналмилалӣ, хусусан дар даврони ҷаҳонишавӣ, намунаи рафтору амалияи худро дар шароити муосир коркард намояд ва сайқал диҳад, ки он ҳам инъикоси худро дар такмили мудаввоми идеяи миллӣ пайдо мекунад. Ба ҳамин хотир, мо бояд анъанаҳои хуби миллати худ ва таҷрибаи давлатдории миллатҳои дигарро интихоб намуда, онро баҳри беҳбудии ҳаёти миллати тоҷик истифода барем. Рушди минбаъдаи Тоҷикистон ва амалишавии орзуҳои миллати мо дар доираи идеяи миллӣ дар солҳои минбаъда маҳз аз кӯшишҳои мо дар роҳи эҷоди рафтору амалияи ақлгаро ва илммеҳвар вобастагӣ дорад.

    Ҳамин тариқ, таъкид кардан ҷоиз аст, ки Тоҷикистон соҳиби идеяи миллӣ аст ва ҷавҳари онро падидаи ватандӯстӣ ва Ваҳдати миллӣ ташкил медиҳанд. Ватандӯстӣ як ҳадаф дорад - обод намудани Ватан, саҳм гузоштан дар рушди устувори кишвар. Миллати тоҷик имрӯз атрофи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муттаҳид аст ва ин тамоюл ба як падидаи устувори сиёсӣ мубаддал гаштааст. Бо итминони комил таъкид кардан мумкин аст, ки имрӯз дар ҷомеаи тоҷик се падида – Истиқлолияти давлатӣ, Ваҳдати миллӣ ва ниҳоди Пешвои миллат барои ҳар як тоҷики ватандор ба се арзиши тақдирсози олӣ мубаддал гашта, бунёди идеяи миллии тоҷикон маҳсуб меёбанд.

Рустам ҲАЙДАРЗОДА

директори  Институти омӯзиши масъалаҳои

давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ доктори илмҳои фалсафа