Дар Конфронси умумиҷаҳонӣ оид ба таҳсилоти олӣ (Париж - 1998) қайд карда шуд, ки ҳар як ҷомеа ба таҳсилоти нав (алахусус олӣ) ниёз дорад, то ба мушкилоти асри 21, таъмини истиқлолияти зеҳнии худ, тавлид ва тарғиби дониш, ва аъзоёни масъул ва равшанфикрони ҷомеа ва мутахассисони соҳибихтисосро омода ва ташаккул диҳанд, ки бидуни онҳо пешрафти иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва сиёсии ин ё он миллат ғайриимкон аст [1].
Тавре ки шумо медонед дар даҳсолаҳои охир дар соҳаи омӯзиш ва таълими забонҳои хориҷӣ тағйироти ҷаҳонӣ ба амал омада истодаанд.
Дар системаи таҳсилоти олии касбӣ, бешубҳа, ҳадафи омӯзиши забон на танҳо азхуд кардани дониш, тавонои ва малака, балки мусоидат ба ташаккули донишҷӯён барои истифодаи забони хориҷӣ на танҳо дар муколамаи фарҳангҳо, инчунин ин воситаи муоширати илмии касбӣ мебошад. Имконияти баромад ба арсаи байналмилалӣ бо намояндагони забонҳои дигар зарурати муоширати озодро бо намояндагони фарҳангҳои дигар пешбинӣ мекунад. Аз ин бармеояд, ки дар шароити муосир таълими забони хориҷӣ бояд ба ташаккул ва рушди салоҳияти коммуникатсионии забони хориҷӣ асос ёбад.
Дар илми педагогӣ ва забоншиносӣ салоҳияти коммуникатсионии забони хориҷии хатмкардагони муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ қобилияти амалӣ кардани муколамаро тавассути забон, яъне интиқоли афкор ва мубодилаи онро дар ҳолатҳои мухталиф дар раванди ҳамкорӣ бо дигар иштирокчиёни муошират дар назар дорад, инчунин дуруст истифода бурдани системаи меъёрҳои забон, нутқ ва интихоби рафтори коммуникатсионӣ мебошад.
Салоҳияти коммуникативӣ дар раванди муошират ташаккул меёбад ва ҷузъи салоҳияти коммуникатсионии (забони хориҷӣ) шахсияти забонӣ мебошад.
Ҷаҳонишавии фаъолияти инсонӣ ва таълимӣ торафт рушди салоҳияти коммуникативии байнифарҳангиро тақозо мекунад. Омилҳои зиёде ҳастанд, ки ба ташаккули шахсияти инсон таъсир мерасонанд [2].
Талабот ба мутахассисоне, ки бо забони хориҷӣ сӯҳбат мекунанд, якбора меафзояд ва бо рушди иқтисодии кишвар афзоиш хоҳад ёфт. Тағироти пайдарпайи дар соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии мамлакати мо ба он оварда мерасонанд, ки байни халқҳои дигар тавсеа ва робитаҳои нав эҷод карда шавад.
Аз ин рӯ, ҳадафи асосии таҳсилоти олӣ ин тарбияи мутахассисоне мебошад, ки қодиранд дар вазъияти тағирёбандаи тиҷорат амал кунанд ва барои рушди касбӣ дар шароити иттилоотикунонии ҷомеа ва рушди технологияҳои нави иттилоотӣ омода бошанд. Проблемаи ташаккули салоҳияти коммуникативӣ дар раванди таҳсилоти олӣ ин ҷанбаи асосии баланд бардоштани сатҳи касбии ҳам омӯзгорон ва ҳам хатмкунандагон мебошад.
Ҳадафи асосии таълими ҳама гуна забони хориҷӣ омӯхтани қобилияти муоширати шифоҳӣ ва хаттӣ мебошад. Дар раванди муошират паёмҳо мубодила мешаванд, яъне иттилоот аз як иштирокчии чорабинии коммуникатсионӣ ба дигараш интиқол дода мешавад. Омилҳои фарҳангӣ се ҷузъи асосиро фаро мегиранд: донистани хусусиятҳои иҷтимоию фарҳангии забон, ин дарки хусусиятҳои миллии онҳо ва огоҳӣ аз фарқиятҳои фарҳангӣ мебошад.
Салоҳияти шахсӣ асосан аз сифатҳо ва захираҳои шахсии субъектҳои муошират иборат мебошад. Салоҳият ин сифати интегратсионӣ мебошад, ки он хусусиятҳои инфиродӣ, услубҳои муошират, хислат, табъи шахсиятро дар бар мегирад, метавонад дар сохтори худ ҷузъҳои маърифатӣ, ҳавасмандгардонӣ, танзимкунанда ва рефлексивиро дар бар гирад.
Салоҳияти коммуникативӣ ин сифати шахсии аз ҷиҳати касбӣ муҳим мебошад, ки ба инсон самаранокии муоширатро таъмин менамояд. Аммо, бисёр хатмкардагони муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, ки мутахассисони забони хориҷӣ тайёр мекунанд, салоҳияти ба қадри кофӣ ташаккулёфтаи коммуникативӣ надоранд, ки дар фаъолияти минбаъдаи касбии худ робита ва муносибатро бо ҳамкорон ва одамон эҷод кунанд [3].
Барои омода кардани хатмкунандагон - мутахассисони хуб барои кор дар шароити тағйирёбанда дар раванди таълими забонҳои хориҷӣ дар донишгоҳ, ба андешаи мо, бояд шароит фароҳам оварда шавад:
- ғанигардонии маънои мундариҷаи таълим бо забони хориҷӣ ва рушди тафаккури эҷодӣ;
- ташаккули салоҳияти коммуникативӣ ва тарбияи ниёз ба рушди шахсӣ ва касбӣ;
- рушди малакаҳои муоширати аз ҷиҳати касбӣ;
- ҷорӣ намудани одоби корӣ ҳамчун унсури фарҳанги кишвари забони омухташуда.
Таъмини муваффақияти таъсири педагогӣ ба ташаккули салоҳияти коммуникатсионии омӯзиши забони хориҷӣ муносибат ба касбест, ки дар марҳилаи ибтидоии таҳсил дар донишгоҳ ташаккул ёфта ба рушди касбии шахс ва муносибати таҳаммулпазирона ба фарҳанги забонҳои хориҷӣ, ки нишондиҳандаи маълумотнокии шахс мебошад меомузонад.
Инчунин фазои мусоиди психологӣ дар гурӯҳи донишҷӯён, ки ба эҳтироми тарафайн, дастгирӣ ва фаҳмиш асос меёбад, изҳори озодиро баён ва ташвиқ мекунанд. Тавре ки шумо медонед, омӯзиш раванди дуҷонибаи муоширати байни муаллим ва донишҷӯ тавассути воситаи забони таълим додашуда мебошад. Аз ин рӯ, самаранокии таълими забони хориҷӣ аз сатҳи дониши касбии муаллимони оянда мустақиман муайян карда мешавад.
Ҳангоми омӯзиш чунин шароитро фароҳам овардан лозим аст, то донишҷӯён имконият пайдо кунанд, ки ниятҳои худро дар ҷараёни ҳалли масъалаҳои муоширати муайян амалӣ кунанд. Моҳияти асосии таълими забони хориҷӣ аз коркарди зеҳнӣ ва эҷодии мавод ва тафсири дурусти он иборат аст.
Дар асоси гуфтаҳои боло, мо ба хулосае омадем, ки барои омӯхтани забон ва бо забони хориҷӣ муошират кардан ва омӯхтани ҳолатҳои гуногуни ҳаётиро мухайё сохт, ки ин хонандаро ҳавасманд мекунад ва инчунин зарур аст донишҷӯёнро дар шароити муоширати забони хориҷӣ, ки дар синф ба вуҷуд омадааст, омода созад. Азбаски ҳолатҳои мухталиф намудҳои гуногуни баёнро талаб мекунанд, инчунин эътиқод, ақида, муносибат гуногун, салоҳияти иҷтимоиву фарҳангӣ барои рушди салоҳияти коммуникативӣ бебаҳост.
Усули коммуникатсионӣ ин усули ҳавасмандкуни аст ва вазифаҳои муошират дараҷаи баланд доранд ва ба донишҷӯён имконият медиҳанд, ки кори забонро ҳамчун воситаи муоширати зинда таҷриба кунанд. Онҳо мавзӯъҳои гуногуни лингвистиро пешниҳод мекунанд, ки ин ба худи вазъияти муошират вобаста аст, ки робита, нигоҳ доштани гуфтугӯ, вокуниш ба ҳамсӯҳбат, изҳори назари худ ва ғ. Самаранокии таълими забони хориҷӣ аз қобилияти омӯзгор дар ташкили нутқи вазъӣ ва моҳирона идора кардани он вобаста аст.
Рӯйхати адабиёт:
- Супрунов С.Е. Коммуникативная компетенция в преподавании иностранных языков / С. Е. Супрунов. — Текст: непосредственный // Инновационные педагогические технологии: материалы VI Междунар. науч. конф. (г. Казань, май 2017 г.). — Казань: Бук, 2017. — С. 143-145. — URL: https://moluch.ru/conf/ped/archive/214/12327/ (дата обращения: 16.04.2021).
- Деккушева А.У. Межкультурная коммуникативная компетентность как основа изучения иностранных языков // https://cyberleninka.ru/article/n/mezhkulturnaya-kommunikativnaya-kompetentnost-kak-osnova-izucheniya-inostrannyh-yazykov/viewer (дата обращения: 25.04.2021).
- Машрабекова А. М. Современные подходы в формировании коммуникативнойц компетенции будущего преподователя иностранного языка/ А. М Машрабекова. // Молодой ученый.- 2014.- №1(60).- С.557-559.- URL: https://moluch.ru/archive/60/8609/ (дата обращения: 28.04.2021).
Юсуфӣ Фарзона
ходими хурди илмии
шуъбаи Аврупо ва Амрико
