Коррупсия  мушкилоти деринаи ҷомеаи башарӣ буда, дар ҳамаи давлатҳои ҷаҳон ба дараҷаҳои гуногун паҳн гардидааст, ки яке аз падидаҳои хатарнок барои ҷомеаи башарӣ ва умуман давлатҳо боқӣ мондааст. Коррупсия монеаи ҷиддӣ дар роҳи татбиқи ислоҳоти иқтисодиву иҷтимоӣ ва рушди демократӣ дар бисёр кишварҳо мебошад ва Ҷумҳурии Қирғизистон низ аз ин дар канор нест. Дар Ҷумҳурии Қирғизистон мубориза бо коррупсия яке аз самтҳои муҳими сиёсати давлатӣ ба шумор меравад.

         Сиёсати зиддикоррупсионии Ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон ба таъмини дурусти идоракунии давлатӣ, аз байн бурдани схемаҳои коррупсионӣ, решакан намудани он аз принсипҳои демократӣ, ошкорбаёнӣ, шаффофият ва назорат дар фаъолияти Ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон нигаронида шуда, ба таҳкими эътимоди шаҳрвандон ба низоми ҳокимияти давлатӣ, фароҳам овардани заминаҳои устувори ҳуқуқии пешгирии коррупсия мусоидат мекунад.

         Вобаста ба намудҳои мушаххаси коррупсия чораҳои самараноки мубориза таҳия карда мешаванд. Воситаҳои асосии мубориза бо коррупсия ошкор ва аз байн бурдани шароитҳои мавҷудаи амалҳои хусусияти коррупсионӣ дошта, инчунин пешгирии кӯшишҳои фароҳам овардани шароите, ки боиси ба вуҷуд омадани коррупсия мешавад, хоҳад буд. Сиёсати давлатии мубориза бо коррупсия ба он асос меёбад, ки тадбирҳои зиддикоррупсионӣ дар шакли механизми махсус таҳияшудаи маҳдудият ба фаъолияти ҳаррӯзаи мақомоти давлатӣ ворид карда шуда, аз ҷониби онҳо мунтазам амалӣ карда мешаванд.

         Вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ, идораҳои маъмурӣ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Қирғизистон ҷиҳати татбиқи тадбирҳои пешбининамудаи барнома ва нақшаи чорабиниҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон оид ба мубориза бар зидди коррупсия барои солҳои 2012-2014, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон тасдиқ шудаанд, корҳои муайянро анҷом доданд. Стратегияи давлатии сиёсати зиддикоррупсионии Ҷумҳурии Қирғизистон, ки моҳи феврали соли 2012 қабул шуда буд ва тадбирҳои минбаъдаи татбиқи он ба давлат ва ҷомеа имкон доданд, ки ба коррупсия аввалин зарбаи ҷиддиро зананд. Тағйироти мусбат, вақте ки намояндагони элитаи олии сиёсӣ ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида шуданд, мардумро ба адолат умед мебахшид. Қонуни Ҷумҳурии Қирғизистон «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия» аз 8 августи соли 2012 № 153 дар таҳрири нав қабул гардида, оид ба татбиқи санадҳои ҳуқуқии байналмиллалӣ дар соҳаи мубориза бо коррупсия, ки Ҷумҳурии Қирғизистон узви онҳо мебошад, ба баъзе санадҳои қонунгузорӣ як қатор тағйироту иловаҳои назаррас ворид карда шуданд. Имрӯз як қатор санадҳои байналмилалӣ оид ба мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Қирғизистон қабул шудаанд, аз ҷумла:

• Кодекси байналмилалии рафтори шахсони мансабдори давлатӣ (1996),

• Конвенсия оид ба мубориза бо ришваситонии шахсони мансабдори давлатии хориҷӣ дар муомилоти тиҷоратии байналмилалии Созмони ҳамкории иқтисодӣ ва рушд (1997),

• Конвенсияи Шӯрои Аврупо оид ба қонуни ҷиноӣ барои коррупсия (1999),

• Конвенсияи Шӯрои Аврупо оид ба масъулияти шаҳрвандӣ (1999),

• Конвенсияи СММ бар зидди ҷиноятҳои муташаккили фаромиллӣ (2000),

• Конвенсияи СММ зидди коррупсия (2003).

         Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба мубориза бо коррупсия, бешубҳа, аҳамияти бузург дорад ва ин конвенсияи қабулшуда дар самти пешгирии чунин падидаҳои номатлуб ҳам дар сатҳи миллӣ ва ҳам дар сатҳи байналмилалӣ як қадами бузург аст.

         Ҷумҳурии Қирғизистон Конвенсияи СММ алайҳи коррупсияро, ки дар иҷлосияи 58-уми Маҷмааи Умумии СММ 31 октябри соли 2003 дар моҳи августи соли 2005 қабул шуда буд, ба тасвиб расонд. Ҳамзамон дар ин кишвар барномаҳои байниидоравӣ ва дохилиидоравӣ ва нақшаҳои мубориза бо коррупсия тартиб дода шудаанд, ки барои решакан намудани коррупсия нигаронида шудааст.

         5 июни соли 2024 бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон, № 137 Стратегияи давлатии мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Қирғизистон барои солҳои 2025-2030 тасдиқ карда шуд, ки ҳадафи он ба ҳадди ақал расонидани коррупсия дар Ҷумҳурии Қирғизистон тавассути истифодаи механизмҳои самараноки пешгирии коррупсия, пурзӯр намудани мубориза бо коррупсия  қабул карда шуд. Ҳамчунин ин стратегия навсозии қонунгузории зиддикоррупсиониро дар бар гирифта, ба оммавигардонии таблиғоти зиддикоррупсионӣ, меъёрҳои зиддикоррупсионӣ ва ташаккули фарҳанги зиддикоррупсионӣ дар ҷомеаро дар ҷомеаи қирғизӣ равона шудааст.

         Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Қирғизистон равишҳои асосии зеринро дар мубориза бо коррупсия муайян кардааст: пешгирии коррупсия, таъқиби коррупсионӣ, механизми маҳдудиятҳо, мақомоти зиддикоррупсионӣ ва дастгирии ҷомеа, ки мувофиқи ин вазифаҳои асосии он муайян карда мешаванд:

1. муайян намудани барномаи ягона, пайгирона ва дарозмуддати мубориза бо коррупсия;

2. муайян намудани самтҳои афзалиятноки мубориза бар зидди коррупсия;

3. муайян кардани фаъолиятҳо ва захираҳо барои ноил шудан ба афзалиятҳо, инчунин сохторҳои масъул ва мӯҳлатҳои иҷроиш;

4. ташкили низоми назорати иҷрои чораҳои зиддикоррупсионӣ;

5. гузаронидани баҳодиҳии чораҳои қаблан амалӣгардидаи зиддикоррупсионӣ;

6. ташкили механизмҳои ҳамоҳангсозии фаъолияти зиддикоррупсионии мақомоти давлатӣ ва муассисаҳои давлатӣ;

7. таҳияи меъёрҳои арзёбии вазъи коррупсия дар кишвар.

         Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон Қонуни Ҷумҳурии Қирғизистон аз 31 декабри соли 2024 № 209 «Дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба баъзе санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Қирғизистон дар соҳаи мубориза бо коррупсия»-ро ба имзо расонд. Қонуни мазкур дар доираи татбиқи минбаъдаи тадбирҳои сиёсати дохилии роҳбарияти олии сиёсии Ҷумҳурии Қирғизистон оид ба решакан кардани коррупсия дар мақомоти давлатӣ, инчунин бо мақсади фароҳам овардани фишангҳои муассири пешгирии коррупсия ва дигар ҷиноятҳои зидди манфиатҳои хизмати давлатӣ ва коммуналӣ, бо роҳи равшанӣ андохтан, пурзӯр намудани ҷазо ва муқаррар намудани ҷазо барои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ таҳия ва қабул карда шуд.

         Созмони байнулмилалии Transparency International шохиси дарки фасоди молиро барои соли 2024 нашр кардааст, ки ин дафъа Ҷумҳурии Қирғизистон аз 100 хол 25 хол гирифта, дар байни 180 кишвари ҷаҳон дар ҷои 146-ум қарор гирифт, дар ҳоле ки соли гузашта Ҷумҳурии Қирғизистон 26 имтиёз ва дар ҷои 141-ум қарор дошт.

         Омори мурофиаҳои фасодкорӣ дар Ҷумҳурии Қирғизистон дар соли 2024 нишон медиҳад, ки коррупсия ҳамчунон яке аз масъалаҳои калидӣ боқӣ мемонад, ки барои пешгирии ин гуна ҷиноятҳо боз ҳам пурзӯр кардани назорат ва сахттар кардани ҷазоро тақозо мекунад. Дар соли 2024 мақомоти адлияи Қирғизистон 367 парвандаи марбут ба амали коррупсионӣ ва ҷиноятҳо бар зидди манофеи хидмати давлатӣ ва мунсипалиро баррасӣ кардаанд. Ин ба таври равшан гувоҳӣ медиҳад, ки проблемаи коррупсия ҳамчунон самти аҳамиятноки сиёсати давлатӣ боқӣ мемонад ва таваҷҷӯҳи ҷиддиро тақозо мекунад.  Дар Қирғизистон беш аз 80 дарсади афроде, ки ба фасодкорӣ муттаҳам мешаванд, бо ҷарима муҷозот мешаванд ва танҳо 13 дарсади онҳо мӯҳлатҳои аслии зиндон мегиранд.

         Мубориза бар зидди коррупсия вазифаи ҳар як хизматчии давлатӣ буда, дар асоси моддаи 7 Қонуни Ҷумҳурии Қирғизистон «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия» тамоми мақомоти давлатӣ ва хизматчиёни давлатӣ вазифадоранд, ки дар доираи салоҳияти худ муборизаро бо коррупсия амалӣ намоянд. Роҳбарони мақомот ва муассисаҳои давлатӣ вазифадоранд, ки дар доираи ваколатҳои худ риояи талаботи Қонуни «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия»-ро таъмин намуда, чораҳои пешбинишударо татбиқ намоянд. Ин метавонад, шумораи амалҳои коррупсиониро дар миёни ҷомеа коҳиш дода, ба рушду инкишофи минбаъдаи давлат ва истилоҳоти сиёсиву иҷтимоии кишвар такони ҷиддӣ бахшад.

Шарифов Искандар,

ходими илмии шуъбаи ИДМ – и Институти омӯзиши

масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ